5
Đ
ể có thể thấy và đánh giá cho đúng, phải mau mau tìm cách trở thành
bạn cánh hẩu với đám dân thường, vì họ ở hậu phương, theo đà tiến triển
của chiến tranh, họ cũng ngày càng thoái hóa. Tôi hiểu được điều đó lập
tức khi tôi trở lại Paris và cũng thấy được đám đàn bà nứng trôn và mấy lão
có tuổi mồm há hốc mà tay thì quờ quạng hết chỗ này tới chỗ khác, từ hạ
bộ đến túi áo túi quần.
Thừa hưởng những gì người đi trận để lại ở hậu phương, họ sớm hiểu
được thế nào là vinh quang và cách nào tốt nhất để gánh vác cái vinh quang
rất ư là anh dũng mà chẳng phải đau đớn tí gì.
, lúc là những người cứu thương, lúc là những người hy
sinh vì nghĩa cả, không buông chiếc khăn thâm trùm đầu cũng như không
rời tấm bằng khen nho nhỏ của ngài bộ trưởng kịp thời cấp cho họ qua các
nhân viên tòa thị chính. Tóm lại, mọi việc đã được sắp đặt đâu vào đấy.
Trong các đám tang chu đáo, bộ mặt người ta cũng rất ư là rầu rĩ,
nhưng trong bụng thì đang còn mải nghĩ đến những chuyện thừa kế, đến
những cuộc đi nghỉ sắp tới, đến người quả phụ kháu khỉnh và đa tình như
người ta kháo nhau, và ai cũng còn ham sống, sống thật dai, có lẽ bất tử
nữa ấy chứ!... Ai mà biết được?
Khi anh đi theo sau một đám tang như thế, anh được mọi người ngả
mũ vái dài. Kể cũng thích. Đó là lúc anh phải giữ tư thế cho thật nghiêm
chỉnh, tỏ ra người đứng đắn, không nói cười hô hố, có gì thích thú thì cũng
để bụng. Cái đó thì được phép. Mọi cái để bụng đều được phép.
Trong thời buổi chiến tranh, người ta không nhẩy đầm trên gác lửng
mà xuống dưới tầng hầm. Các chiến binh chấp nhận được chuyện đó, và họ
cũng thích thế hơn. Mỗi lần về phép thăm nhà là họ lại đòi hỏi như thế,
cũng chẳng ai coi đó là chuyện ám muội cả. Chỉ có sự dũng cảm ở đây, xét
cho cùng, mới là ám muội. Dũng cảm với thể xác của mình ư? Vậy thì thứ
