tiềm chứa những ham muốn sát nhân, những sự chết chóc? Tiếp đó, trong
cuộc sống phiêu bạt trên nhiều lục địa, qua mỗi bước đường, mỗi tình
huống mới, anh ta cố tìm cho mình những yếu tố để giải đáp những vấn đề
luôn luôn lởn vởn trong đầu. Đó cũng là nguyên nhân của sự khắc khoải
khiến cho Bardamu (và cả Robinson cũng như Baryton) không thể đành
lòng với cuộc sống yên ổn, bình thường, và có thể nói là hạnh phúc nữa.
Cái chết được thấy ở Robinson rút cục lại nằm ngay trong viễn cảnh cuộc
tìm tòi. Hơn nữa, theo cách nào đó, nó là kết quả của cái đã bắt đầu của
chiến tranh.
Từ thân phận con người và từ mỗi con người, không phần biệt thuộc
giai tầng nào, Hành trình đến tận cùng đêm tối đưa ra một ý niệm vô cùng
đen tối. Phải chăng đó là thứ chủ nghĩa phản nhân văn hay chỉ vì ý muốn
thôi thúc con người hãy vươn lên cao hơn chính mình, mà, trình bầy cho họ
thấy một hình ảnh được tô đen đậm hẳn lên? Dường như điều đó đã được
nhiều nhân vật trong truyện chứng minh. Có những nhân vật được tác giả
xây dựng theo ước lệ nữa, như Molly hay như viên trung sĩ thuộc địa dám
hy sinh thân mình vì đứa cháu gái nhỏ; những nhân vật khác lại càng độc
đáo hơn, như bà cụ Henrouille, vượt lên tất cả, không để cho những sự
khiêu khích, những nỗi đớn đau, thậm chí cả cái chết, có thể nhận chìm tinh
thần ham sống và ngôn ngữ lạc quan của bà. Ngay trong truyện, ta thấy chỗ
nào cũng có sự đối trọng giữa những hình ảnh hoặc những quyết đoán bi
quan nhưng lại mang tính hài hước không ngừng phát triển, với một sức
sống mãnh liệt được truyền vào văn phong bởi thứ ngôn ngữ bình dân đã
được tìm lại.
Cái không khí rất lạ lùng của cuốn tiểu thuyết, với bối cảnh tăm tối,
với nội dung câu chuyện được tạo nên qua một sự tích anh hùng bị nhìn
bằng một lăng kính méo mó lố bịch, những mộng mị phi lý và những tình
tiết nhớp nhúa, với cái thi vị đời thường mà tác giả khéo tạo dựng, khiến
cho Hành trình đến tận cùng đêm tối trở nên một trong những tác phẩm nổi
bật nhất của văn học Pháp giữa hai cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và
thứ hai, đặc biệt là trong những năm cuối thập kỷ 30. Ta còn nhớ hồi ấy, với
phong trào Mặt trận Bình dân (1936 - 1939) nhiều tác phẩm hiện thực phê
