Khi chỉ còn một mình, ông Péricourt quay lại. Ông cố tìm lại gương mặt
đó trong quyển sổ ký họa của Édouard, nhưng những người mà con trai ông
phác họa không phải là mẫu vẽ, đó là những con người thật gặp trong các
chiến hào, trong khi người lính trẻ môi mọng là một nhân vật được lý tưởng
hóa. Ông Péricourt vẫn không cho phép mình nhìn một cách chi tiết những
gì liên quan đến cái mà ông gọi là “gu cảm xúc” của con trai. Dù tận đáy
lòng, ông không bao giờ suy nghĩ về “khuynh hướng tình dục” hoặc gì đó
đại loại thế, quá cụ thể đối với ông, quá sốc. Nhưng, vì đối với những suy
nghĩ có vẻ khiến bạn ngạc nhiên đó, những suy nghĩ mà tuy thế, các bạn
vẫn hiểu rằng, thực ra, chúng đã ngầm làm cho bạn phải bận tâm, dằn vặt
một lúc lâu rồi mới xuất hiện, ông tự hỏi phải chăng, anh thanh niên mắt lác
và có lúm đồng tiền vốn là một “người bạn” của Édouard. Ông thầm nói rõ:
một mối tình của Édouard. Và sự việc đó với ông cũng chẳng quá đáng hơn
trước đây, chỉ có điều nó khiến ông bối rối; ông không muốn tưởng
tượng… Điều đó không nên quá hiện thực… Con trai ông không “như
những người khác”, thế thôi. Những người giống với người khác, ông gặp
rất nhiều xung quanh ông, nhân viên, cộng tác viên, khách hàng, con cái,
anh em của người này hoặc người kia, và ông không còn đố kỵ với họ như
trước đây nữa. Thậm chí ông không thể nhớ những lợi thế mà ông thấy ở
họ vào thời kỳ mà trong mắt ông, họ vượt trội so với Édouard. Sau này
nghĩ lại, ông tự ghét mình vì sự ngớ ngẩn đó.
Ông Péricourt lại đứng trước chỗ trưng bày các bức vẽ. Trong tâm trí
ông, cảnh tượng dần dần thay đổi. Không phải ông tìm thấy ở những bản
thiết kế đó những đặc tính mới, ông vẫn luôn thấy chúng quá phô trương.
Chính cách nhìn của ông thay đổi, như chúng ta vẫn thấy một gương mặt
biến đổi khi chúng ta nhìn kỹ, người phụ nữ mới lúc trước ta thấy xinh đẹp
giờ lại trở nên bình thường, người đàn ông khá xấu xí nhưng ta lại phát
hiện có nét hấp dẫn và ta tự hỏi làm sao lúc trước mình không thấy. Giờ
đây, khi đã quen, những tượng đài này khiến ông bình tĩnh lại. Đó là vì
nguyên liệu được sử dụng: một số bằng đá, số khác bằng đồng, những
nguyên liệu nặng tưởng chừng không bao giờ có thể hư hỏng. Đây chính là
