NGUYỄN TRƯỜNG TỘ
(1828 - 1871)
Hoài bão canh tân
N
ửa cuối thế kỉ 19 là một thời kì đầy bi thương của lịch sử Việt Nam. Đế
quốc Pháp - một cường quốc phương Tây, với vai thế vượt trội về trình độ
văn minh và sức mạnh quân sự, quyết tâm chiếm nước ta làm thuộc địa.
Chống lại cuộc xâm lược của họ dường như một ảo vọng, mặc dù dân ta vốn
có truyền thống chống ngoại xâm. Triều đình nhà Nguyễn vô cùng lúng
túng, đã "chủ hoa" mà thực chất là "chủ hàng", lần lượt cắt đất dâng cho
giặc.
Trong tình thế một cuộc xâm lược không thể cưỡng lại được ấy, một số sĩ
phu yêu nước nhìn thấy được đại cục, đã đề xuất những sách lược chấp nhận
nó một cách chủ động, đồng thời tiến hành những biện pháp canh tân khẩn
cấp để vươn lên, nhanh chóng trưởng thành, tiến tới hội nhập với thế giới.
Nổi bật nhất trong số những người tích cực hoạt động theo xu hướng này là
một nhân vật lịch sử đặc biệt: Nguyễn Trường Tộ.
"Không môn nào không để ý đến"
Nguyễn Trường Tộ sinh năm 1828 tại làng Bùi Chu (nay là xã Hưng
Trung) huyện Hưng Nguyên, Nghệ An. Hưng Nguyên là nơi gốc tích của
"Tây Sơn tam kiệt", tiêu biểu là Hoàng đế Quang Trưng với chiến công đập
tan 30 vạn quân xâm lược Mãn Thanh trong một cuộc hành quân thần tốc.
Còn Bùi Chu là một làng đến với đạo Gia Tô từ rất sớm.
Ông Nguyễn Quốc Thư - bố Tộ - là một ông lang, cũng thuộc người hiểu
biết ở nông thôn nên rất chú ý đến việc học tập của cậu con trai. Nhờ sự kèm
cặp của ông, lại được thụ giáo các thầy đồ hay chữ như ông Tú Giai, ông
