Bùi Viện chủ trương "vay" tiền để đóng tàu mới, sau sẽ trả lại. Đồng thời
tiến hành tuyển quân từ hai nguồn. Một nguồn là trai tráng các vạn chài ven
biển lập thành đoàn "Thủy dũng". Nguồn khác là chiêu mộ ngay chính quân
cướp biển Tàu ô lập thành "Thanh đoàn". Vì ông biết chúng vốn là tàn quân
phản Thanh phục Minh bên Trung Quốc bị xua đuổi, chạy giạt sang ta. Đó là
những người rất giỏi thủy chiến, bất đắc dĩ phải đi làm kẻ cướp. Để thu phục
họ, Bùi Viện đối xử rất chân tình, sẵn sàng trọng dụng, nhưng đồng thời đặt
ra những điều quân kỉ nghiêm minh. Chẳng bao lâu, ông đã tổ chức được
một đội tàu thuyền lên tới 200 chiến thuyền với 2000 quân sĩ.
"Tuần dương quân" của họ Bùi đã phát huy hiệu quả giữ yên vùng ven
biển, bảo vệ an toàn cho các thương thuyền buôn bán hai miền Nam Bắc.
Song song với nhiệm vụ quân sự, ông cho thành lập đoàn tàu "Chiêu thương
cục" hàng trăm chiếc, lo việc buôn bán. Tại các bến cảng trọng yếu đều có
Nha thương chính lo việc giao thương và thu thuế đường biến. Hoạt động
này đã đem lại cho nhà nước một nguồn thu đáng kể.
5
Với những thành quả đạt được, Bùi Viện được nhà vua phong làm
Thương chánh Tham biện, phụ trách về thương nghiệp của cả nước. Tiếp đó
lại phong làm Chánh quản đốc nha Tuần hải, chỉ huy việc tuần tiễu đường
biển. Bùi Viện hăng hái bắt tay vào việc, hi vọng sẽ xây dựng được một lực
lượng hải quân sánh vai với các cường quốc. Nhưng...
Ngày 1-11-1878, Bùi Viện đi dự tiệc chiêu đãi trở về thì bị đau bụng dữ
dội và đến nửa đêm thì chết.
Theo một số tư liệu mới công bố, Bùi Viện chết do bị đầu độc. Rheinart,
khâm sứ Pháp tại Huế đã mua chuộc đầu bếp bỏ thuốc độc vào thức ăn của
ông. Viên khâm sứ này điểm mặt người tài nước Việt có khả năng cản trở
cuộc xâm lăng của Pháp, cần phải trừ khử, trong đó Bùi Viện là người đầu
tiên phải thanh toán.
