LƯƠNG THẾ VINH
(1441 - 1496)
Trạng Lường "thông hay mọi nhẽ"
L
ương Thế Vinh sinh ngày mồng 1 tháng Tám năm Tân Dậu (1441) trong
một gia đình nông dân nghèo ở làng Cao Hương, huyện Thiên Bản, trấn Sơn
Nam (nay thuộc huyện Vụ Bản, Nam Định).
Thế Vinh nổi tiếng thần đồng từ nhỏ. Những giai thoại về ông được lưu
truyền sâu rộng trong dân gian, cho thấy hình ảnh một cậu bé thông minh,
hoạt bát, có óc quan sát và tài sáng tạo. Chẳng hạn, chuyện Thế Vinh cùng
chơi bóng bưởi với trẻ con trong làng. Quả bưởi rơi xuống một hố sâu, lũ trẻ
tìm đủ mọi cách không làm sao lấy lên được. Thế Vinh lấy nước đổ đầy hố,
quả bưởi tự nổi lên.
Thế Vinh đọc nhanh, nhớ kĩ và luôn suy luận. chơi ra chơi, học ra học.
Nghe đồn Quách Đình Bảo bên Thái Bình nổi tiếng học giỏi, sắp đến kì thi
Lương Thế Vinh vượt đò sông Hồng sang chơi. Đến đầu làng hỏi thăm, biết
Đình Bảo đang miệt mài ôn luyện, Lương Thế Vinh bèn quay về, vì cho
rằng anh này học hành kiểu ấy chẳng giỏi giang gì. Trong khi đó Thế Vinh
vẫn thoải mái chăn trâu, chơi thả diều, đánh đáo với lũ trẻ trong làng.
Kì thi Hội năm ấy, Lương Thế Vinh đứng thứ hai trong số 1400 cống sĩ
dự thi, xếp sau Quách Đình Bảo. Nhưng đến kì thi Đình do vua trực tiếp ra
đề chấm quyển, văn tài của Lương Thế Vinh tỏ ra vượt trội hơn tất cả. Đề ra
của vua Lê Thánh Tông là bàn về "đạo trị nước của các bậc đế vương".
Lương Thế Vinh đã trình bày những đường lối, kế sách của các bậc vua chúa
từ xưa tói nay, từ bên Tàu đến bên ta, nêu rõ những điều hay nên làm để dân
no ấm, đất nước cường thịnh. Đồng thời ông cũng thẳng thắn phê phán
những vua chúa u tối làm cho dân lầm than oán thán và đất nước bị đẩy đến
họa xâm lăng. Nhà vua xem xong tỏ ý hài lòng, phê rằng: "Quyển này không
