- Chào ngài Chateaubriand - Bonaparte nói và tiến về phía ông - Ngài thấy
đấy tôi vẫn chưa hề quên ngài.
- Xin cảm ơn công dân Tổng tài. Cuối cùng ngài đã hiểu là có những người
chỉ có giá trị ở vị trí của họ.
- Tôi nhớ lại lời của César: "Thà là người đứng đầu ở quê còn hơn làm
người thứ hai ở Rome". Sự thật là lẽ ra ngài không phải giải khuây ở nhà
ông chú quý hoá của tôi, giữa những phiền nhiễu vụn vặt của giáo chủ, giữa
thói khoác lác của các quý ông giám mục Châlons và những lời dối trá
không ngớt của giám mục Maroc trong tương lai.
- Cha Guillon - Chateaubriand nói.
- Ngài cũng biết chuyện của ông ta đó - Bonaparte nói tiếp - Lợi dụng có
tên giống nhau, ông ta cho rằng sau khi thoát được một cách kỳ diệu khỏi
vụ thảm sát Cannes, ông ta đã rửa tội cho phu nhân Lamballe ở Force.
Chẳng câu nào trong chuyện này là sự thật cả… thế ngài đã làm gì ở đó để
giải khuây?
- Tôi sống ở mức có thể nhất giữa những kẻ đã chết. Tôi làm tất cả những
gì người nước ngoài đến Rome muốn làm, đó là mơ mộng. Chính bản thân
Rome cũng là một giấc mơ rồi, phải thấy ánh trạng từ trên cao Trinité-du-
Mot, những công trình xa xa như những nét phác thảo của hoạ sĩ hay như
những bờ biển chìm hơi sương nhìn từ một mạn tàu. Vầng trăng, cái khối
cầu mà người ta ngỡ ở một thế giới đã chết ấy lại toả thứ ánh sáng tái nhợt
lên trên thành Rome hoang tàn. Nó chiếu đến các khu phố không dân cư,
những quảng trường công viên tịnh không có bóng người, những tu viện và
hành lang của nó cũng vắng lặng như hành lang ở Colisée. Tôi tự hỏi
