trung niên ở Indonesia. Họ sống trong một ngôi nhà nhỏ xây bằng tre nứa.
Ngay sát bên là một ngôi nhà rộng rãi, thoáng mát hơn và được xây bằng bê-
tông. Đó là ngôi nhà của đứa con gái đang làm người giúp việc ở Trung
Đông. Cặp vợ chồng rõ ràng sống trong hoàn cảnh vô cùng nghèo khổ:
Người chồng bị ho liên tục và những cơn đau đầu triền miên không dứt
khiến ông chẳng thể làm lụng gì được. Ông cũng không đủ tiền để đi khám
bác sĩ. Đứa con nhỏ của cặp vợ chồng phải nghỉ học giữa chừng sau khi tốt
nghiệp cấp 2 vì ông bà chẳng thể lo đủ tiền cho con đi xe buýt. Đứa cháu gái
4 tuổi đột ngột xuất hiện khi chúng tôi đang trò chuyện. Đứa trẻ rõ ràng
trông rất khỏe mạnh, được ăn uống no đủ và ăn mặc tinh tươm trong một
chiếc váy rất xinh và đôi giày phát sáng mỗi lúc đứa bé chạy nhảy. Hóa ra
ông bà phải chăm sóc đứa cháu gái khi con gái đi làm xa. Mẹ đứa bé vẫn gửi
tiền về nhà, nhưng chỉ đủ dùng cho đứa bé chứ không dư một đồng nào cho
ông bà. Dường như những người này đều là nạn nhân của một chuẩn mực xã
hội cổ hủ và không công bằng. Con gái đã về nhà chồng sẽ không có nghĩa
vụ phải chăm sóc cha mẹ già yếu, còn ông bà vẫn cảm thấy có nghĩa vụ phải
chăm sóc cháu mình.
Mặc dù kết cấu gia đình vẫn còn nhiều hạn chế như thế nhưng xã hội vẫn
chưa có mô hình nào khả dĩ hơn. Và trong tương lai có thể những chương
trình hưu trí xã hội và bảo hiểm y tế sẽ giúp giải phóng người già ở các nước
đang phát triển khỏi tâm lý phụ thuộc con cái lúc về già, nhưng rõ ràng điều
này chưa hẳn khiến người già (hay con cháu) cảm thấy hạnh phúc hơn.
Chính sách đặt ra không phải để thay thế gia đình, mà để hoàn chỉnh chức
năng của gia đình và bảo vệ từng thành viên không bị lạm dụng. Và chỉ trên
cơ sở những hiểu biết đúng đắn về cách gia đình vận hành ta mới có thể
hoạch định chính sách hiệu quả.
Chẳng hạn, hiện nay nhiều nơi đã công nhận những chương trình hỗ trợ
công cung cấp tiền cho người mẹ, như chương trình PROGRESA ở Mexico,
hiệu quả hơn nhiều so với những chương trình đầu tư trực tiếp cho trẻ em. Ở
Nam Phi, sau khi chủ nghĩa phân biệt chủng tộc chấm dứt, đàn ông trên 65
tuổi và phụ nữ trên 60 tuổi không có chương trình hưu trí tư nhân sẽ được
