động nghèo đều muốn làm việc cật lực hơn khi tình hình khó khăn (chẳng
hạn vì hạn hán hay giá cả đầu vào tăng cao) thì họ sẽ phải cạnh tranh với
nhau, kết quả là đẩy tiền lương xuống thấp. Tình hình sẽ càng tồi tệ nếu họ
không thể tìm được việc tại các vùng lân cận. Ở Ấn Độ, hạn hán tác động
tiêu cực hơn tới tiền lương tại những ngôi làng xa xôi hẻo lánh, những nơi
người làm thuê khó rời khỏi làng để tìm kiếm cơ hội việc làm. Ở những địa
phương đó, làm việc chăm chỉ hơn không hẳn là cách hiệu quả để khắc phục
chuyện giảm tiền lương.
Nếu làm việc quần quật vẫn không thể giải quyết những khó khăn do cú sốc
về thu nhập gây ra, thì chỉ còn cách hạn chế nguy cơ gặp rủi ro thông qua
việc đa dạng hóa các nguồn thu nhập, tương tự hoạt động của các nhà quản
lý quỹ phòng hộ. Rõ ràng người nghèo làm điều này rất giỏi. Điểm khác biệt
duy nhất đó là họ đa dạng hóa các hoạt động thu nhập thay vì các công cụ tài
chính. Một trong những điều đáng ngạc nhiên về người nghèo là họ làm rất
nhiều công việc. Theo kết quả khảo sát 27 ngôi làng thuộc Tây Bengal, ngay
cả những hộ làm nông cũng chỉ dành 40% quỹ thời gian cho việc đồng áng.
Gia đình trung bình trong khảo sát này có 3 thành viên lao động làm
bảy nghề khác nhau. Nhìn chung, mặc dù đại bộ phận hộ gia đình ở vùng
nông thôn đều làm việc liên quan đến nông nghiệp nhưng hiếm khi đó là
công việc duy nhất. Có thể đây là cách để giảm nhẹ rủi ro - nếu công việc
này đổ bể thì vẫn còn những việc khác có thu nhập khác giúp họ duy trì cuộc
sống - mặc dù như chúng ta sẽ thấy sau đây, còn có nhiều lý do khác giải
thích cho việc đa dạng hóa nguồn thu nhập này.
Canh tác trên nhiều mảnh đất ở những vị trí khác nhau trong làng thay vì
một mảnh lớn duy nhất cũng là một cách phân tán rủi ro. Khi dịch bệnh hay
tai họa ập đến một khu vực trong làng, những khu vực khác có thể sẽ thoát
nạn; khi trời khô hạn không mưa, mảnh ruộng nào nằm gần mạch nước
ngầm hơn sẽ có khả năng sống sót cao hơn. Cùng tại một khu vực nhưng
điều kiện vi khí hậu ở những vị trí khác nhau có thể rất khác nhau tùy theo
hướng nắng, độ dốc, cao độ và độ ẩm.
