tế, theo nghiên cứu của Esther, Kremer và Robinson, bình quân chỉ 10% số
nông dân được cấp phân bón miễn phí một vụ tiếp tục sử dụng phân bón cho
vụ mùa sau. Nhưng con số này đồng thời đã chỉ ra rằng đại đa số vẫn quyết
định quay trở lại cách làm ruộng không dùng phân bón. Nhưng không phải
họ không ấn tượng với những điều mắt thấy tai nghe: Phần lớn nông dân đều
bị thuyết phục và khẳng định họ chắc chắn sẽ sử dụng phân bón sau này.
Nhưng rốt cuộc vẫn có những người không bón phân cho thửa ruộng của
mình. Khi được hỏi thì hầu hết trả lời rằng họ không có đủ tiền trong tay để
mua phân bón khi đến lúc trồng cây gieo hạt. Điều đáng nói là phân bón là
mặt hàng bán lẻ, cho nên lẽ ra cơ hội đầu tư này phải dễ dàng với nông dân
miễn là họ có một ít tiền dành dụm. Vấn đề lại là người nông dân cảm thấy
khó dành dụm tiền dù chỉ là một khoản nho nhỏ trong khoảng thời gian từ
lúc thu hoạch đến lúc gieo hạt trở lại. Michael và Anna Modimba, cặp vợ
chồng nông dân có ruộng ngô gần Budalengi thuộc miền tây Kenya cho biết
tiết kiệm không hề dễ dàng. Họ bón phân cho ruộng ngô vụ trước, còn vụ
trước đó nữa thì không đủ tiền mua phân bón. Họ giải thích rằng tự tiết kiệm
tiền rất khó vì luôn có việc buộc phải tiêu tiền (ốm đau, mua quần áo mới,
đãi khách tới thăm nhà).
Trong ngày hôm đó chúng tôi cũng gặp Wycliffe Otieno. Người đàn ông này
đã tìm ra cách giải quyết vấn đề nói trên. Lúc nào ông cũng quyết định có
mua phân bón hay không ngay sau khi vụ mùa kết thúc. Nếu thu hoạch đủ
để trả học phí cho con và mua thực phẩm cho gia đình, ông sẽ ngay lập tức
bán phần dôi ra để mua hạt giống lai, và nếu sau đó vẫn còn dư tiền thì sẽ
mua phân bón. Ông trữ hạt giống và phân bón đến mùa vụ tiếp theo. Lý do
mua sẵn phân bón từ trước là vì cũng như gia đình Modimbas, ông biết rằng
khó mà giữ tiền trong nhà: Không chuyện này thì chuyện kia sẽ xảy ra khi
có tiền trong tay, và kiểu gì cũng phải tiêu tiền.
Khi được hỏi nếu trong nhà có người ốm thì liệu ông có định bán lỗ phân
bón mua sẵn (chưa dùng tới) không, ông trả lời rằng chưa bao giờ ông cảm
thấy cần phải bán. Thay vào đó, khi không có sẵn tiền ông thường suy xét
