Vậy biểu đồ nào thể hiện đúng nhất thế giới của Kennedy, người nông dân
trẻ tuổi đến từ Kenya? Để trả lời câu hỏi này chúng ta cần tìm ra dữ liệu để
làm cơ sở lập luận đơn giản, chẳng hạn như: Có thể mua phân bón với số
lượng nhỏ không? Liệu có điều gì đó gây khó khăn cho việc tiết kiệm giữa
các mùa vụ trồng trọt, khiến Kennedy dù bội thu được một mùa cũng chẳng
thể chuyển món tiền đó thành đầu tư tăng thêm? Thông điệp quan trọng nhất
từ học thuyết được lồng ghép trong những biểu đồ đơn giản, do đó nó không
bao giờ đầy đủ: Để thực sự trả lời câu hỏi liệu bẫy nghèo có tồn tại hay
không, chúng ta cần biết biểu đồ nào thể hiện thế giới thực đúng đắn hơn.
Và càng cần phải đánh giá theo từng trường hợp cụ thể: Nếu bàn về phân
bón thì chúng ta cần biết được thực trạng của thị trường phân bón. Nếu là
chuyện tiết kiệm, thì cần phải biết cách người nghèo tiết kiệm tiền ra sao.
Nếu là vấn đề dinh dưỡng và y tế, thì cần phải nghiên cứu những vấn đề đó.
Không có một câu trả lời tổng quát mang tính toàn cầu nghe có vẻ thất vọng
đấy, nhưng thực sự đây chính là điều mà nhà hoạch định chính sách cần biết
- không phải là chuyện có hàng triệu nguyên do đẩy người nghèo sập bẫy,
mà là chuyện có một số yếu tố quan trọng dẫn đến bẫy nghèo; giảm thiểu
những vấn đề đó có thể giúp giải thoát người nghèo và hướng họ đến chu
trình gia tăng của cải và đầu tư tích cực.