Sức mạnh của sự sống lấp đầy các mô của chúng ta với sự rung động nhịp
nhàng và thổi căng chúng lên với niềm tự hào được sống. Dù cho nó ra đi
với một vụ ồn ào, như với Irv Lipsiner, hay một chuỗi rên rỉ triền miên như
với bà tôi, nó vẫn thường để lại đằng sau một hình hài của sự hư ảo teo quắt.
Khi Charles Lamb
nhìn thấy thi hài của nhà hài kịch nổi tiếng người Anh
R. W. Elliston
, ông đã cảm động đến mức viết: “Trời ơi, trông ông mới nhỏ
bé làm sao. Tất cả chúng ta trông sẽ đều như thế – các vị vua, những vị
hoàng đế – đều bị vắt kiệt trong chuyến du hành cuối cùng.” Chính Browne
đã viết: “Tôi không sợ hãi cái chết nhiều cho lắm, không bằng việc hổ thẹn
về điều ấy; chính sự nhục nhã và đê tiện của bản chất chúng ta, trong một
khoảnh khắc có thể làm biến dạng chúng ta, những bạn bè gần gũi, vợ con
đều đứng ngây sợ hãi và giật mình vì chúng ta.”
Những lời của Thomas Browne, hay của Lamb, chắc đã có thể an ủi tôi về
cỗ quan tài của bà. Ngày hôm đó chắc sẽ dễ dàng hơn nhiều với tôi, và ký ức
về nó sẽ bớt đau đớn hơn, nhưng tôi biết không chỉ có bà tôi mà cả những
người khác cũng nhỏ bé hơn khi chết – khi linh hồn con người rời đi, nó
mang theo những phần sinh động của sự sống. Khi đó, chỉ còn lại hình hài
vô tri vô giác, cái phần tối thiểu nhất trong tất cả những gì làm nên con
người chúng ta.
Hồi tưởng lại những năm tháng vừa kết thúc, có lẽ tôi cũng nhận ra sự
tương đồng trong trải nghiệm về cái chết trong một câu đọc được ở vài trang
mở đầu cuốn sách của Browne: “Chúng ta đến với thế giới mình chưa biết
tới mới mãnh liệt và đau đớn làm sao, nhưng thông thường lại chẳng dễ
dàng gì để thoát ra khỏi nó.”
Thomas Jefferson (1743-1826): Tổng thống thứ ba của Mĩ và là một trong
những người theo chủ nghĩa tự do nhiệt thành lớn nhất thời cận đại.
John Adams (1735-1826): Phó Tổng thống đầu tiên của Mĩ (1789-1797)
và là Tổng thống thứ hai của Mỹ (1797-1801).
Thị trấn nhỏ với cư dân Do Thái đông đúc tồn tại ở trung tâm và Đông Âu
trước khi xảy ra vụ thảm sát Holocaust.
