Đó là lời tường thuật của Guderian. Về phần Keitel, ông tuyên bố rằng,
cái lạnh đến một cách tàn nhẫn đã chặn đứng cuộc tiến quân của Đức, còn
Jodl thì nói đến một tai họa thời tiết nó đã bẻ gãy những quyết định cương
quyết nhứt.
Kể từ khi có quân nhân, những người này thích nhìn nhận sự chiến
thắng của các yếu tố khách quan hơn là chiến thắng của quân thù. Các
Tướng Đức đếm xỉa rất ít đến sự phục hồi của quân Nga và sự can thiệp của
quân Tây Bá Lợi Á, ngày 7 tháng 12. Thế nhưng mà người đại thắng trận
Mạc tư khoa là mùa đông. Hàn thử biểu xuống tới 50 độ dưới không độ.
Quân đội Đức trang bị quá thiếu thốn để chống lạnh, không thể đương đầu
với một vũ khí giết người hơn và một trở ngại khó vượt qua hơn. Trận đánh
Mạc tư khoa là cao điểm nổi bật nhứt của tất cả cuộc chiến tranh. Bảo rằng
trận Stalingrad đã che lấn trận này là lầm. Vì trận Stalingrad, tuy rất quan
trọng, nhưng chỉ là một hậu quả. Nguyên nhân, chính là trận Mạc tư khoa.
Vào tháng 12 năm 1941, trong tuyết lạnh bi thảm bỗng can thiệp và
này, Adolf Hitler đã không phải chỉ mất một chiến thắng mà ông đã mất
phương tiện tạo chiến thắng của ông. Người ta đã không rõ điều đó ngay lúc
bấy giờ. Ngày nay người ta cũng chưa đo lường được nó một cách đến nơi
đến chốn. Nhưng lịch sử quân sự của chiến tranh chắc chắn sẽ làm nổi bật sự
kiện đó, vì nó giải thích mọi sự.
Các lực lượng Đức tấn công Mạc tư khoa, lộ quân của Guderian, lộ
quân của Hoeppner lộ quân của Reinhardt bao gồm toàn bộ lực lượng chiến
đấu thiết giáp kinh khủng đã từng tiêu diệt quân đội Ba Lan trong vòng 8
ngày, và Pháp Quốc trong một tháng. Lực lượng dó là một lực lượng thượng
thặng kỳ diệu về người cũng như về vũ khi, quân cụ. Trong lịch sử chiến
tranh, nỏ tương đương với các chiến thuật mới, vào lúc chúng xuất hiện, như
đại đoàn quân Macédoine, và Quân đoàn La Mã. Trong vòng hai năm lực
lượng đó đã là khí cụ độc nhất vô nhị tạo nên các chiến thắng của Hitler.
Những Sư đoàn Bộ binh thuộc quần chúng đông đảo trong quân đội Đức chỉ
can thiệp vào các trận đánh để chiếm giữ đất đai, trấn giữ những phòng
tuyến thụ động hay để đẩy tù binh về hậu tuyến.
