- Và, thật ra tôi không kháng chiến vì yêu nước gì cả. Tôi đi du lịch nhiều
quá và tôi không hiểu nhiều về lý tưởng của quốc gia, đối với tôi nó cũng
chật hẹp như đàn ông một vợ vậy. Và tôi cũng không ghét người Đức đến
thế. Tôi chỉ say mê chiến đấu để giết thì giờ, nhưng hiện nay tôi xác nhận là
chúng đáng bị ghét, đáng bị tàn sát, và không phải chỉ có bọn Đức thôi, mà
tất cả những kẻ có cùng một quan niệm như chúng trong bất cứ quốc gia
nào.
Roger là nghệ sĩ của băng chúng tôi, anh là điêu khắc gia, nhưng đó chỉ là
nghề phụ, vì anh ta chạy áp phe để sống, và trong thời bình anh di chuyển
bằng phi cơ giữa Bruxelles và Luân-đôn như đi chợ. Nhờ sự thông đồng của
các kỹ sư, Rudolph có thể thả lỏng anh trong một xó của kho vật liệu, và
với phương tiện sung mãn ở đó, anh ta thay đổi lối suy nghĩ của họ. Nếu
bọn SS mà biết được, anh ta sẽ bị treo cổ ngay, và những người bảo bọc sẽ
bị tù vì tội phá hoại công tác, nhưng nếu phải nghĩ đến tất cả đe dọa mà một
tù nhân phải chịu đựng trong ngày, thì sẽ không làm sao sống nổi. Roger có
cung cách thanh nhã ngay trong khi làm việc bằng tay chân, không bao giờ
anh nổi giận và trong khối, anh chịu đựng các sự bất tiện vật chất với sự
trầm tĩnh đáng nể phục.
Lại còn có Raymond, một chủ đồn điền nho ở vùng Beaujolais. Ông ta đã
tiếp tế rượu vang cho chiến khu, và luôn luôn khuyên chúng tôi nên uống
loại Pouilly, loại rượu thích nhất của ông và không quên kể các câu chuyện
đẹp nhất về mùa hái nho. Mỗi khi tham dự câu chuyện với ai, về một vấn đề
gì, ông ta luôn luôn nói một câu: “chuyện của các anh đẹp quá, nhưng phải
ăn cái đã; hôm nay các anh ăn gì?”, và bắt buộc mọi người nói chuyện ăn
uống. Và sau đó là đủ hạng người khác, làm đủ nghề trừ thợ điện. Nhưng
khi được hỏi ai biết làm điện, họ đều đưa tay, vì ngửi thấy chỗ dấu đồ ăn.
Đó là thời gian trại bắt đầu được xây dựng, và sự táo bạo nhiều lúc đem cho
họ phần thưởng, vì chỉ cần độ chục người rành nghề là số còn lại đóng vai
trò phụ việc. Họ luôn luôn nghe những câu chuyện nổi bật ấy và nhờ đó
thời gian chờ đợi ở sân ga trở thành nơi dễ chịu nhất trong ngày.
Trong số các người đến chơi với chúng tôi, có một nhóm khác cũng
chuyên về điện, họ chỉ có sáu người, năm Pháp và một Nga, nhưng có địa vị
