Như đã định trước, hôm sau chúng tôi được đưa vào ở trại lớn. Chúng tôi
được dành cho phòng số 6 trại số 5. Dãy trại rộng mênh mông có thể đi lạc
dễ dàng. Trước kia được xử dụng cho quân đội bây giờ thì cho sự xuất cảng
khổng lồ một số nhân lực không được trả lương, 48 người trong một phòng
suốt một tuần lễ, vậy cần phải tổ chức cuộc sống một chút. Những người có
trách nhiệm và những người làm tạp dịch được chỉ định một cách dân chủ
và lập lúc các nhóm nhỏ khác được thành lập. Vì lẽ chỉ mua được cho mỗi
phòng một hay hai tờ báo, người ta đi đến quyết định là mỗi tối sau giờ ăn,
thông cáo và tin tức sẽ được đọc to cho mọi người đều nghe. Việc nầy lôi
kéo việc kia, các họa sĩ được kêu gọi thực hiện các biểu tượng.
Đôi khi người ta mua một vài thứ rau và hành nơi nhà bếp. Với một vài
củ khoai tây vô tình lượm được và một vài tặng phẩm của những người còn
đồ ăn. Jim, một anh bồi pha rượu ở Repnes, nấu súp tập thể cho chúng tôi.
Anh ta có cả hai đứa em cũng ở đây: một kể chuyện tiếu lâm với giọng
Mạc-xây đúng nhất, anh kia hát thật hay: “Chất xám mà người ta vẩn trong
ngón tay”... Anh nầy rất thèm thuốc lá” và ta có thể nói bài hát của anh phát
xuất tự đáy lòng. Trong suốt thời gian ở đây, họ là những người bạn đồng
hành vui vẻ nhất. Bên cạnh họ và các người bạn khác, lại còn có một nhóm
cũng được mọi người chú ý nhưng về phương diện khác hẳn. Họ gồm
những kỹ nghệ gia giàu có, công chức cao cấp tại một thành phố miền tây
và thật dễ nhận thấy rằng quí ông nầy đã lợi dụng “Quốc Gia Pháp”. Lo sợ
cho một tương lai không có gì chắc chắn, họ chơi trò ái quốc, tuy nhiên trò
bắt cả hai tay rất nguy hiểm nhất là đối với những kẻ khoa trương, ưa
chuộng hư danh. Va li của họ đấy đồ ăn, và mỗi bữa ăn của họ là cơ hội của
một bữa tiệc linh đình. Do lòng thương hại, họ cho tập thể phần ăn được
phân phát cho họ, tuy nhiên một tên đặc biệt hám ăn trong bọn họ nhất định
ăn luôn phần của mình lấy cớ rằng sức khỏe bắt y phải ăn súp củ cải.
Tin tức xuẩn ngốc nhất được họ đưa ra là cơ hội đầu cơ về sự kết thúc của
chiến tranh. Chúng tôi vừa nhận được tin Đồng Minh đổ bộ tại Nettuno,
trong vùng Tây Nam Ý.
- Các ông thấy không, - một người trong bọn họ nói, - đúng như tôi đã
đoán trước; Nga và Đức sẽ hao mòn dần và bây giờ thì Anh - Mỹ lặng lẽ
