- Anh nghĩ thế chứ! - người từ trại Auschwitz đến trả lời, - nếu tôi có thể
bắt thình lình đến được Hoa-thạnh-đốn và trình một báo cáo về các tội ác
mà tôi đã chứng kiến người ta sẽ cho tôi là điên khùng và cho nhốt tôi ngay!
Tôi muốn kiếm Ludwig nói chuyện một lúc để thảo luận sâu thêm về tội ác
khủng khiếp mà những người đồng hương của anh đã phạm, bởi vì đây là
lần đầu tiên, lý thuyết cổ điển phân biệt nhóm lãnh đạo lầm lỗi và tập thể
đại chúng vô tội, đã bị đánh đổ. Đây không còn là một thiên số cuồng tín
sẵn sàng làm mọi chuyện nữa, như trong xứ nào cũng có; nhưng đây là hàng
chục ngàn cá nhân, và có lẽ hàng triệu, đã nhân danh cấp lãnh đạo để phạm
vào các tội ác ghê tởm này. Và những câu chuyện chặt tay chặt chân trong
cuộc chiến tranh mà tôi không muốn tin, nếu đem so sánh, thì chỉ là các trò
chơi dại dột của xã hội. Trước khi Hitler nắm chính quyền, bọn SS chỉ là
vài nhóm nhỏ trong mỗi tỉnh và được coi là thuộc loại đặc biệt. Nhưng một
khi Hitler cầm quyền, hàng sư đoàn, hàng binh đoàn SS đã được tổ chức
gồm toàn người tình nguyện và tất cả bọn chúng đã càn quét Âu châu như
các bầy thú viễn chinh của Attila, và đây lại là bọn người xuất phát từ một
dân tộc cần lao, trong sáng, nhưng tánh khí không giải thích được.
Đúng, vấn đề hấp dẫn liên quan đến tánh khí dân Đức sẽ là đề tài thích
thú để nói với ông giáo sư Đại học Ludwig, tuy nhiên tôi đã tự chế, mặc dù
tôi có hoàn toàn tự do có thể cho phép tôi phát biểu với ông ta, bởi vì ấy,
trong khối có một biến chuyển xẩy ra và biến cố ấy đã soi sáng tôi hơn bất
cứ cuộc thảo luận lâu dài nào cả. Jacob là một người luôn luôn trầm tĩnh,
gần như xa cách với mọi người, và một nội tâm kín đáo mà đến kẻ ưa dèm
pha nhất cũng phải công nhận, ông ta không bao giờ đụng chạm với ai, coi
đó là một nguyên tắc đắt giá trong các trại tập trung đối với tất cả tù nhân
chính trị xứng đáng với danh hiệu nầy. Phải nói rằng sự kiện bị nhốt vào trại
tập trung không phải là là một bảo đảm cho trí thông minh, và, khốn thay
nhiều người lại tỏ ra mau hiểu hơn vì bị đánh đập hơn là được khuyến dụ.
Tuy nhiên, Jacob luôn luôn xử dụng lời nói, từ chối hành động nào có thể
làm cho thần kinh suy mòn, để dành các biện pháp mạnh cho nhưng kẻ hư
hỏng hay hèn nhát. Thế mà một ngày cuối tháng 4, sau một ván cờ dam, hai
đối thủ thường gây gổ với nhau, đã đi đến chỗ xử dụng tay chân. Một trong
