địa chả có gì ngoài đất cát dưới chân và nắng chói chang trên đầu. Hầu
như chỉ có vậy”.
Ông Quốc than vãn rằng việc Đảng cộng sản Pháp không giải quyết vấn
đề thuộc địa dẫn đến việc thiếu hiểu biết chung giữa giai cấp công nhân
Pháp và giai cấp công nhân ở các nước thuộc địa. Các công nhân Pháp coi
dân bản xứ là kém cỏi hơn và không đáng kể, không hiểu biết chứ chưa nói
gì đến hành động. Tuy nhiên, ông cũng công nhận rằng thành kiến đến từ
cả hai phía. Ở các thuộc địa, tất cả những người Pháp, bất kể thuộc tầng lớp
nào, đều bị coi là “những kẻ bóc lột tàn ác”.
Nguyễn Ái Quốc kiên trì thúc giục đồng chí của mình về vấn đề thuộc
địa. Tại đại hội Đảng cộng sản Pháp tổ chức tại Paris tháng 10-1922, ông
và các đại diện khác các nước thuộc địa đã trình một nghị quyết thúc giục
phong trào Cộng sản thế giới chú ý hơn nữa đến vấn đề thuộc địa. Nhưng
sau hội nghị Tours và những người có ý kiến ôn hoà ra đi, thái độ trọng
châu Âu vẫn bao trùm trong các phần tử cấp tiến gia nhập Đảng cộng sản.
Đôi khi giới lãnh đạo có những cố gắng không dứt khoát trong việc tổ chức
cộng đồng công nhân Việt Nam ở Pháp (hầu hết là những người lao động
chân tay, công nhân bốc vác và đầu bếp). Một số người Việt được bổ nhiệm
vào các chức vụ có uy tín của đảng. Nhưng chỉ là những chuyện nho nhỏ
như vậy.
Sự bất bình của Nguyễn Ái Quốc về vấn đề này có thể đã làm tăng giọng
chống Pháp trong các bài viết của ông. Cuối năm 1921, khi trở về từ
Marseilles, nơi ông chứng kiến điều kiện làm việc khổ sở của công nhân
người Việt, ông bắt đầu ký các bài báo của mình với bút danh mới là
Nguyễn Ô Pháp, có nghĩa là “Nguyễn ghét người Pháp”, Có lần ông giận
dữ bỏ đi sau một cuộc nói chuyện với một đảng viên kỳ cựu của Đảng,
người có trách nhiệm giải quyết các vấn đề thuộc địa. Đáp lại, Jacques
Doriot - đảng viên cộng sản Pháp trẻ tuổi mới nổi - chỉ ôn tồn khuyên ông
bớt giọng trong các bài báo.
Tháng 3 năm 1923, Nguyễn Ái Quốc rời căn hộ nhỏ ở ngõ Compoint và
chuyển vào trụ sở của tờ “Người cùng khổ”, bấy giờ là trụ sở của Liên hiệp
