những con người biết hy sinh cho tổ quốc mình! Nòi giống của chúng ta
chưa bị tuyệt diệt!”
Bài phát biểu của ông Ninh đã gợi lại những kỷ niệm về Phan Bội Châu,
người đã chống Pháp từ khi sống lưu vong ở Nhật Bản. Người Pháp cho
rằng cần phản ứng. Vào ngày 24-3-1926, khi đội tang lễ chuẩn bị đưa thi
hài Phan Chu Trinh đến nơi an nghỉ cuối cùng, Nguyễn An Ninh đã bị bắt.
Buổi chiều cùng ngày, tàu biển Pháp Amboise cập bến Sài Gòn. Trong số
hành khách có Bùi Quang Chiêu, người lãnh đạo Đảng Lập Hiến mà
Nguyễn Ái Quốc đã gặp trên con tàu Admiral Latouche Tréville gần 15
năm trước đây. Cũng giống như Nguyễn An Ninh, ông Chiêu rất thất vọng
trước việc Toàn quyền Alexandre Varenne không giữ lời hứa hào phóng của
mình. Đầu năm 1926, ông đã đến Paris để kêu gọi cải cách chính trị và kinh
tế. Trong các cuộc đàm thoại với các quan chức ở đó, ông đã cảnh cáo, nếu
tình hình ở Đông Dương không được cải thiện, người Pháp sẽ bị đuổi khỏi
đó sau 15 năm nữa. Ông Chiêu cũng gặp gỡ những người dân tộc chủ nghĩa
trong cộng đồng người Việt lưu vong tập trung quanh Nguyễn Thế Truyền,
người kế nhiệm Nguyễn Ái Quốc ở Liên hiệp Thuộc địa Quốc tế, nhưng
cuối cùng, ông cũng từ chối hợp tác với ông Truyền. Việc này làm cho ông
lo lắng. Khi trở về Sài Gòn, ông buộc phải chú ý đến các yêu sách của đám
đông trên đường phố nhằm tăng áp lực lên chính phủ thuộc địa. Bài phát
biểu của ông khi đến Sài Gòn chứa đựng lời kêu gọi ủng hộ hoà hợp Pháp -
Việt. Với việc Nguyễn An Ninh bị bỏ tù và Bùi Quang Chiêu không sẵn
sàng nắm ngọn đuốc dẫn đường, các cuộc bạo động ở thành thị tại Nam Bộ
nhanh chóng xẹp xuống, dẫn đến việc một nhà yêu nước trẻ kêu lên một
cách tuyệt vọng: “Tất cả chúng ta đã quên mất Phan Chu Trinh rồi sao?”
Nguyễn Ái Quốc, đang ở Quảng Châu chăm chú theo dõi lòng căm thù
chống thực dân đang tăng lên trong nhân dân, tình hình này đưa đến cả
những cơ hội lẫn nhiều thách thức. Tổ chức cách mạng của ông đang
trưởng thành, nên cộng tác với các thành phần dân tộc của chủ nghĩa ở
Đông Dương và hải ngoại đến mức độ nào? Mặc dù M.N. Roy và một số
người khác ở Moscow, những người cho rằng cộng tác với các nhóm tư sản
