Trong lúc giới lãnh đạo đảng ở Đông Dương làm hết sức để Hồ Chí
Minh được thả, thì họ nghe được tin sốc. Vào một ngày mùa đông 1942-
1943, một đảng viên trẻ của Đảng, người được cử tới nam Trung Hoa để
tìm Hồ, đã về đến Cao Bằng báo cáo Hồ Chí Minh đã chết. Khi ở Liễu
Châu ông ta nghe tin Hồ chết trong tù. Sau khi gửi một bức thư báo động
Ban Chấp hành Trung ương tại đóng gần Hà Nội, giới lãnh đạo đảng ở Việt
Bắc cử Phạm Văn Đồng tổ chức lễ truy điệu.
Tuy nhiên, vài tuần sau một tờ báo từ Trung Quốc gửi tới. Trên mép tạp
chí có một số chữ Hán viết tay: “Các bạn yêu quý của tôi - hãy giữ sức
khoẻ và dũng cảm trong công tác. Mình sức khoẻ tốt”. Kèm theo một bài
thơ ngắn:
Núi ấp ôm mây, mây ấp núi
Lòng sông gương sáng bụi không mờ
Bồi hồi dạo bước Tây Phong Lĩnh
Trông lại trời Nam nhớ bạn xưa.
Quá vui mừng, giới lãnh đạo đảng mời người cán bộ kia đến giải thích.
Ông này giải trình “Chính tôi cũng không hiểu. Ông tỉnh trưởng người
Trung Hoa nói rõ ràng với tôi rằng Bác Hồ đã chết”. Tuy nhiên, khi người
cán bộ này thuật lại chính xác lời tỉnh trưởng, mọi người mới té ngửa rằng
ông ta nghe nhầm từ “shile, shile” (tốt, tốt) thành “sile, sile” (chết, chết).
Tại Liễu Châu, Hồ Chí Minh vẫn còn bị giam tại một nhà tù quân đội
thuộc doanh trại của Phòng Chính trị. Thời gian này - ông làm thơ - cảm
thấy mình giống như một quả bóng bị đá đi đá lại giữa các nhà tù và hiện
đang ở giữa Quế Lâm và Liễu Châu. Trong thời gian năm tháng cuối cùng,
ông bị giải qua mười tám nhà tù ở mười ba huyện khác nhau ở nam Trung
Hoa. Dù Hồ vẫn còn buồn bực trước tình cảnh mất tự do, nhưng là một tù
chính trị ông được đối xử tử tế hơn. Thức ăn đầy đủ, không vị cùm về ban
đêm, thậm chí ông còn được phép đọc sách báo. Định kỳ ông được phép rời
buồng giam để tản bộ dãn xương cốt, khuây khoả bản thân, thỉnh thoảng
còn được cắt tóc và tắm nước nóng. Ông cũng có điều kiện tốt hơn để giữ
liên lạc với các đồng chí ở Việt Nam và thông báo tình hình của ông, vì thế
