Theo kế hoạch, Việt Nam mở cuộc tấn công bất ngờ vào nhà máy điện
Yên Phụ của thành phố. Sau đó những đơn vị tự vệ tấn công các cơ sở đồn
bốt của Pháp khắp thành phố, đồng thời những đội khủng bố tấn công
những dân thường ở khu vực người Âu châu sinh sống. Giáp có ba sư đoàn
quân thường trực đóng ở ngoại thành tây - nam thành phố và cạnh Hồ Tây,
nhưng ông đã quyết định không sử dụng chúng.
Phía Pháp bị sốc bởi mức độ cuộc tấn công, nhưng đến khuya quân Pháp
bắt đầu thiết lập quyền kiểm soát những khu vực trung tâm Hà Nội. Một
đơn vị Pháp tấn công Bắc Bộ Phủ, nhưng Hồ Chí Minh vừa kịp chạy thoát.
Cuộc chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất bắt đầu.
Những sự kiện diễn ra ở Hà Nội ngày 19-12-1946 gây nên giận dữ ở
Pháp, nhiều người cho Việt Nam vô cớ tấn công vào những cơ sở của Pháp
và Pháp kiều ở Đông Dương. Nhưng nhìn kỹ có thể thấy vai trò của Pháp
cũng rất quan trọng. Mặc dù chính phủ Paris còn đang lưỡng lự trong việc
có tiến hành chiến tranh hay không thì các đại diện Pháp ở Đông Dương đã
tự cho mình quyền hành động.
Việc tướng Valluy quyết định khiêu chiến ít nhất cũng dựa một phần vào
việc Hồ Chí Minh không thể hoặc không muốn loại bỏ sự kiểm soát của
những phần tử quá khích trong chính phủ ông. Nếu vậy, Valluy tính toán
chiến tranh là không thể tránh được và phải ra tay trước khi những khả
năng quân sự của Pháp bắt đầu yếu đi. Tối hậu thư của ông ngày 17-12-
1946 đòi Việt Nam Dân chủ Cộng hoà chuyển toàn bộ quyền kiểm soát an
ninh ở Hà Nội cho Pháp rõ ràng là một tính toán khiêu chiến.
Liệu Hồ Chí Minh thực sự muốn tránh chiến tranh hay chỉ “động tác giả”
để Hà nội có thêm thời gian chuẩn bị chiến tranh? Thực ra cũng chẳng cần
trả lời. Là đệ tử của nhà chiến lược quân sự thế kỷ thứ IV Tôn Tử, Hồ tin
rằng chiến thắng đẹp nhất là chiến thắng không cần vũ lực. Để đạt được nó,
ngoại giao và tuyên truyền là các vũ khí sắc bén làm chia rẽ và giảm năng
lực chiến đấu của đối thủ. Đến ngày 19 - 12, Hồ và các đồng chí của mình
hiểu, không thể thoả hiệp được nữa. Vấn đề phải được quyết định trên
chiến trường.
