đội cải cách ruộng đất tấn công. Khi xuất hiện những bài báo phê bình cải
cách ruộng đất, Vũ Đình Huỳnh, một cựu thư ký của Hồ Chí Minh, đã linh
cảm được và thận trọng nhắc Hồ: “Máu của đồng bào chúng ta đang đổ, lẽ
nào Bác lại ngồi yên?” Dù Huỳnh bị những phần tử hiếu chiến trong Đảng
coi là không có tư tưởng chiến đấu (Trường Chinh đã gạt bỏ Huỳnh vì coi
ông là “tay chân của bọn phản cách mạng), song Hồ rất lo lắng trước việc
cán bộ cải cách ruộng đất phân loại bừa bãi và gán cho tất cả địa chủ là bọn
phản động. Tháng 4, phát biểu trước các cán bộ cải cách ruộng đất tại vùng
duyên hải, ông cảnh báo họ đừng có thái độ cứng nhắc trong việc xử lý,
vạch ra, không phải tất cả chủ thuyền đều bất lương và độc ác. Chỉ có
người nào mắc những hành động bạo ngược mới bị trừng phạt. Ông nói,
một con thuyền không những chỉ cần những tay chèo mà còn cần cả những
người cầm lái.
Những phát biểu Hồ Chí Minh cũng chẳng có mấy hiệu lực. Dù lúc này
sự phẫn nộ lên cao trào khắp nông thôn, một thông điệp của ông bắt đầu có
người nghe. Giữa tháng 5, một bài báo trên tờ Nhân Dân thừa nhận, một số
cán bộ cải cách ruộng đất đối xử bất công với con em địa chủ. Vài tuần sau,
một bài khác vạch ra, đôi khi các quan chức chính phủ “đánh giá quá cao
kẻ thù” và quy kết vội vã từ một vài hiện tượng cá biệt.
Sự thay đổi suy nghĩ của những người lãnh đạo đảng phần nào là do sự
phản đối của những cựu binh Việt Minh, những người này cùng với gia
đình của họ từng là nạn nhân. Nhưng một sự kiện diễn ra cách xa vài ngàn
dặm ở Moscow cũng có vai trò quan trọng. Phát biểu tại Đại hội lần thứ
XX Đảng cộng sản Liên Xô tháng 2-1956, Tổng bí thư Nikita Khrushchev
làm choáng váng các đại biểu dự họp bằng bài phê bình mạnh mẽ người
tiền nhiệm của ông - Iosiff Stalin. Khrushchev buộc tội Stalin không những
khuyến khích tệ “sùng bái cá nhân” thể hiện sự phản bội nguyên tắc
Leninist về tập trung dân chủ, mà còn sử dụng quyền lực để đàn áp dã man
và loại bỏ những người Bolsevich trung thành ra khỏi Đảng. Không những
thế, Stalin còn thực hiện một số chính sách đối ngoại tai hại có tầm quan
