Nhưng sự xáo động do bức thư gây ra cộng với sự tàn bạo của chiến dịch
cải cách ruộng đất và “sự tan băng” văn hoá ở Liên Xô do tác động bài
phát biểu của Khrushchev chống Stalin tháng 2-1956, đã khích lệ nhiều trí
thức khác. Mùa xuân năm đó, tạp chí Giai Phẩm Mùa Xuân bắt đầu ra đời,
ít nhiều phê phán những chính sách của chính phủ. Tuy có ý kiến chính
thức không tán thành, tạp chí vẫn tiếp tục ra vào mùa hè năm đó, khuyến
khích sự ra đời của tạp chí thứ hai Nhân Văn vào tháng 9. Chủ bút của
Nhân Văn, nhân sĩ Phan Khôi, một người tham gia phong trào cải cách của
Phan Chu Trinh từ đầu thế kỷ. Lúc này, trí thức Việt Nam được chiến dịch
“Trăm Hoa đua nở” ở Trung Hoa khích lệ, được nhà nước Trung Quốc
chính thức tài trợ khuyến khích phát biểu công khai những thiếu sót của
Đảng cộng sản và chính phủ Trung Quốc. Nhà thơ Hoàng Cầm đã viết một
bài phê phán chính quyền đàn áp Trần Dần và bảo vệ Trần Dần trước
những lời phê bình. Những bài báo khác trong hai tạp chí miêu tả nỗi thống
khổ của thân nhân những người bị tù trong cải cách ruộng đất và lề thói
quan liêu.
Sự đả kích tàn dư chiến dịch cải cách ruộng đất và những lời yêu cầu phê
và tự phê bình xuất phát từ Moscow và Bắc Kinh khiến những người nắm
công tác tư tưởng trong Đảng chưa thể ra tay đàn áp. Trên thực tế, Hội nghị
X tháng 9-1956 ra thông cáo kêu gọi nới rộng tự do dân chủ, đồng thời
tháng 12-1956 sắc lệnh của chủ tịch Hồ Chí Minh bảo đảm tự do trong giới
hạn của báo chí. Trường Chinh kêu gọi hình thành một nền văn hoá Việt
Nam mới mang hình thức dân tộc và nội dung xã hội chủ nghĩa. Chẳng ai
hiểu Trường Chinh nói thế nghĩa là gì. Khi một trí thức kêu ca với Trường
Chinh vì không được tự do ngôn luận, Chinh ngạc nhiên đáp: “Thế à,
nhưng các anh chẳng được tự do thoải mái phê phán chủ nghĩa đế quốc
sao?”
Nhưng cuộc bạo động ở Quỳnh Lưu gây nên lo ngại trong những lãnh
đạo Đảng ở Hà nội, đến cuối năm, Nhân Văn và Giai Phẩm buộc phải đóng
cửa. Báo Nhân Dân kêu gọi Đảng kiểm soát chặt trí thức, bắt buộc phải học
về chủ nghĩa Marx - Lenin. Phan Khôi bị khai trừ ra khỏi Hội Nhà Văn và
