Ngay sau Đại hội toàn quốc XIV, Lê Duẩn chuyến đi khảo sát bí mật
miền Nam để kiểm tra tình hình cho việc chuẩn bị báo cáo đường lối chiến
lược mới trước Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Duẩn trở lại Bắc Việt
vào giữa tháng 1-1959, ông báo cáo trước Bộ Chính trị yêu cầu mở cuộc
họp khẩn cấp bàn về tình hình miền Nam. Duẩn tuyên bố tình hình miền
Nam đầy nguy nan. Kẻ thù quyết tâm đánh giập phong trào cách mạng, vì
thế nhiều cơ sở bị dìm cho bể máu, giờ đây nhiều nơi nhân dân rất căm
phẫn và đã có sự chống lại chính quyền Sài Gòn.
Bản báo cáo của Lê Duẩn rõ ràng, đầy đủ, nghiêm túc với con mắt nhà
chính trị khách quan, sự mô tả của ông về tình hình Nam Việt hoàn toàn
chính xác. Khi những người hoạt động cách mạng phát động chiến dịch
khủng bố năm 1957, Ngô Đình Diệm đối phó bằng cách tăng cường mọi
hoạt động tìm cách tiêu diệt phong trào. Để tăng cường kiểm soát vùng
nông thôn, chính quyền Sài Gòn thiết lập kế hoạch mới nhằm tách nông
dân ra khỏi những nhân tố cộng sản bằng cách xây dựng khu trù mật. Chiến
lược “tát nước bắt cá”. Mỗi “Ấp Chiến lược” chính là một pháo đài kiên cố
của từng làng xã, xung quanh có dây thép gai, tường đất và đường hào bao
quanh, giúp cho người dân có thể tự kháng cự nếu bị kẻ thù tấn công. Mỗi
ấp chiến lược, dân làng được tổ chức thành một đội dân vệ để tự vệ để bảo
vệ dân cư trong cộng đồng chống lại sự xâm nhập từ bên ngoài, trong khi
các mật thám, chỉ điểm của chính phủ tìm cách phát hiện những ai đã từng
ủng hộ Việt Minh từ sau Hiệp định Geneva.
Tài liệu nội bộ của Đảng sau này trùng khớp với nhận định trên. Chế độ
Sài Gòn giai đoạn đầu hoàn toàn thu được thắng lợi trong việc bình định
Nam Việt, đã hạn chế tối đa ảnh hưởng của các lực lượng cách mạng. Tài
liệu viết:
Quân địch lúc này đã hoàn thành thiết lập được bộ máy cai trị từ trên
xuống dưới, xây dựng một mạng lưới gián điệp mạnh và thành lập những
đơn vị dân vệ ở từng làng. Địch kiểm soát tất cả và từng gia đình bằng hệ
thống “liên gia” (tổ chức từng cụm gồm 5 gia đình, mỗi gia đình phải chịu
trách nhiệm về sự trung thành của những gia đình hàng xóm). Phong trào
