những người khác cho rằng nước Anh, và một số khác lại cho rằng nước
Mỹ. Tôi cho rằng cần phải ra nước ngoài để tự tìm lấy câu trả lời cho mình.
Sau khi tôi biết được họ sống ra sao tôi sẽ trở về giúp đồng bào tôi”.
Những người chuyên bình tiểu sử về những thánh nhân ở Hà Nội đã viết
rất nhiều những lời bình trong những hồi ký. Họ mô tả quyết định rời Việt
Nam của ông như một sứ mệnh cứu nước. Với xu hướng thần thánh hoá các
sự kiện về cuộc đời ông với mục đích để người khác tự khám phá, chúng ta
cần phải thận trọng khi xem xét những điều ông thuật lại. Tuy nhiên, điều
chắc chắn ông rời Sài Gòn mùa hè năm 1911 với tấm lòng yêu tổ quốc cao
độ cũng như thấu hiểu sự bất công mà chính quyền thuộc địa đã gây ra cho
đồng bào của ông. Đối với Thành, dường như không có cách để giải quyết
vấn đề này ở trong nước. Biết đâu điều đó có thể tìm thấy ở nước ngoài.
______________________
