Từ Vụ BÊ BốI NàY
ĐếN Vụ BÊ BốI KHáC
Mặc dù có sự rùm beng xung quanh cuộc triển lãm ở Mácxây, những
bài diễn văn long trọng, những cuộc du ngoạn của hoàng gia và những bài
khoa trương trên các báo, tình hình ở Đông Dương vẫn tồi tệ.
Chiếc ghế bị cáo mà viên quan cai trị "thanh liêm" Lanô vừa
rời khỏi chưa kịp nguội thì đã có tin về những vụ bê bối mới.
Trước hết, đó là vụ Buđinô. Ông Buđinô là một "nhà khai hoá"
điển hình; một quan cai trị chuyên ăn hối lộ. Khoản cơ bản của lời buộc
tội ông ta là như sau:
"Làng Tân An đã lấy quỹ làng và vay tiền để xây dựng một trạm điện.
Việc ấy tỏ ra thành công, vì thu nhập do trạm đem lại trang trải có dư tất cả
mọi khoản chi tiêu. Ngoài ra, các nhà công cộng và đường làng được bảo
đảm điện đèn không mất tiền.
Thế mà một viên quan cai trị khôn khéo (ông Buđinô) đã thực hiện một
sự sắp đặt như sau: làng Tân An nhượng không trạm điện cho một anh thầu
khoán, để được hưởng cái thú phải trả tiền điện thắp sáng các nhà công cộng
và đường làng. Rồi người ta bỗng nhận thấy nên chuộc lại đặc quyền đã
nhượng không và muốn thế làng phải xếp ra mấy chục nghìn đồng. Toàn bộ
chuyện này giống một cuốn tiểu thuyết thực sự, trong đó, viên cựu công sứ đã
bộc lộ trí tưởng tượng của mình với một sự vô sỉ không thể tưởng nổi.
Vụ bê bối thứ hai là vụ Têa. Đây là điều bạn đồng nghiệp của chúng tôi ở
Đông Dương kể lại:
"Chúng tôi sống trong một bầu không khí... thực sự phi thường: vụ Buđinô,
vụ Lanô và ít lâu sau là vụ Têa.
