Nếu gia đình neo người, người nông dân đành buộc phải cho thuê rẽ số
ruộng đất mà anh ta không thể làm được; thế là anh trở thành kẻ bóc lột.
Nếu gia đình quá đông người mà muốn đủ chi dùng, thì ngoài ruộng đất
của mình ra, người nông dân còn bắt buộc phải thuê thêm ruộng đất của
người khác; thế là anh ta bị vô sản hoá và chuyển thành người bị bóc lột.
Theo tài liệu của Bộ Canh nông, thì năm 1918 có 43.935.478 gia đình ở trong
tình trạng không ổn định đó.
Có hai lối lấy tô: tô đong và tô rẽ. Theo lối thứ nhất, người có ít ruộng
đất hay người bần nông lĩnh canh ruộng và đóng một số tiền tô nào đó trong
một thời gian nhất định. Nếu được mùa thì người lĩnh canh cũng chẳng được
dôi ra là bao, vì người chủ ruộng tính rất sát và không bao giờ chịu thiệt cả.
Trái lại, nếu mất mùa, thì người lĩnh canh bị hoàn toàn phá sản, còn người
chủ thì chẳng mất gì cả.
Với lối lấy tô rẽ, người chủ ruộng thu từ 35 đến 50% hoa lợi của mỗi vụ.
Vì chế độ ruộng đất Trung Quốc là chế độ phân tán từng mảnh, cho nên
hầu hết tất cả mọi người nông dân dù nghèo đến đâu đi nữa thì trước kia cũng
đều có được một mảnh đất để có thể "kiếm lấy nén hương cúng tổ tiên".
Song, ngày nay, rất nhiều người tuyệt đối không có gì, thậm chí không có lấy
"một miếng đất để cắm dùi" nữa. Họ chỉ có hai cánh tay không thôi. Muốn
kiếm lấy bát cơm, họ đi ở hay đi làm mùa. Những người đi làm mùa không có
công xá nhất định, cũng không có việc làm thường xuyên: hết vụ gặt, họ ra
thành thị làm hay đi chài lưới. Những người lớn đi ở thì hằng năm kiếm được
một số tiền tính ra khoảng từ 25 đến 40 đôla, cơm nuôi và áo mặc; các trẻ em
đi ở chăn trâu bò thì được từ 3 đến 5 đôla một năm.
Sự thâm nhập của chủ nghĩa tư bản nước ngoài làm mất thăng
bằng giá cả giữa các hàng chế biến và nông sản phẩm. Người nông
dân luôn luôn bắt buộc phải bán rẻ thóc lúa hay khoai của họ để
mua những dụng cụ hiện nay đắt hơn trước kia rất nhiều. Chủ nghĩa
tư bản cũng làm cho người chủ ruộng mất cái đầu óc tập truyền và
gia trưởng và đem thay bằng tính hám lợi rất dữ tợn. Cố noi theo
gương các đồng nghiệp của chúng ở thành thị, bọn địa chủ tìm cách
