có hai điểm chung làm cho các nước thuộc địa giống nhau và sau này có thể
đi tới thống nhất để cùng đấu tranh:
1. Tình hình kinh tế: trong tất cả các thuộc địa Pháp, công nghiệp và
thương nghiệp phát triển rất yếu ớt và nhân dân hầu hết làm nghề nông, 95%
số dân bản xứ là nông dân.
2. ở tất cả các nước thuộc địa, nhân dân bản xứ đều bị tư bản đế quốc
chủ nghĩa Pháp bóc lột không ngừng.
Tôi không có thì giờ phân tích kỹ lưỡng về tình hình nông dân từng
nước thuộc địa. Vì vậy, tôi chỉ lấy một vài thí dụ điển hình để chúng ta có
một ý niệm về tình cảnh nông dân các nước thuộc địa.
Tôi xin bắt đầu từ nước tôi, Đông Dương là nước tôi biết rõ hơn cả.
Khi Pháp đánh chiếm thuộc địa này, chiến tranh đã làm cho nông dân
phải rời bỏ làng mạc của họ. Sau đó, khi họ trở về thì đã thấy ruộng đất của
họ bị bọn chủ đồn điền, theo sau quân đội chiến thắng, chiếm mất. Thậm chí
chúng đã chia nhau cả những đất đai mà nông dân bản xứ đã cày cấy từ bao
đời nay. Như vậy là nông dân An Nam đã biến thành nông nô và buộc phải
cày cấy ruộng đất của chính mình cho bọn chủ nước ngoài.
Nhiều người trong những người xấu số này vì không chịu sống
trong những điều kiện vô cùng khắc nghiệt do những kẻ chiếm đoạt
đưa ra, nên đã bỏ ruộng đất của mình và lang thang nay đây mai đó
khắp nước; người Pháp gọi họ là "giặc cướp" và tìm đủ mọi cách
truy nã họ.
Ruộng đất cướp được bằng cách ấy đã được đem chia cho bọn chủ đồn
điền. Chỉ cần xin một tiếng là bọn chúng có thể được hưởng những khoảnh
đất có khi trên 2 vạn và 2,5 vạn ha.
Những tên chủ đồn điền này không những chiếm không ruộng đất mà
còn chiếm không cả mọi thứ cần thiết để khai thác số ruộng đất đó, kể cả sức
lao động.
Chính quyền cho phép chúng sử dụng một số tù khổ sai làm không công,
hoặc bắt các xã phải cung cấp nhân lực cho các chủ
đồn điền.
