Bên cạnh chính quyền lang sói đó, cần phải nói tới Nhà chung. Chỉ riêng giáo
hội Thiên Chúa đã chiếm 1/4 diện tích cày cấy ở Nam Kỳ. Để chiếm số ruộng
đất đó, Nhà chung đã dùng những phương pháp không thể tưởng tượng được
là mua chuộc, lừa đảo và cưỡng bức. Đây là một vài thí dụ. Lợi dụng lúc mất
mùa, Nhà chung cho nông dân vay tiền nhưng bắt buộc họ phải cầm ruộng.
Tiền lãi quá cao làm cho nông dân không sao trả hết nợ, nên buộc phải bán
đứt số ruộng cầm trước cho Nhà chung. Bằng mọi thủ đoạn tàn ác, Nhà chung
cố tìm ra đủ mọi thứ tài liệu mật có thể gây nguy hại cho những nhà cầm
quyền. Lợi dụng những giấy tờ đó làm công cụ đe doạ, Nhà chung đạt được
tất cả những gì họ muốn. Nhà chung lập hội với bọn tư bản lớn để khai khẩn
những đồn điền chiếm không và những ruộng đất cướp được của nông dân.
Bọn tay chân của Nhà chung giữ những chức cao trong chính phủ. Nhà chung
cũng bóc lột "con chiên" một cách tàn nhẫn không kém chủ đồn điền. Một
thủ đoạn khác của Nhà chung là tập hợp những
người ăn xin, bắt họ khai khẩn đất mới và hứa là sau khi khai
khẩn xong sẽ chia cho họ. Nhưng khi ruộng đất mới vừa khai khẩn
xong và sắp được gặt, thì Nhà chung tuyên bố là ruộng đất này
thuộc về Nhà chung và đuổi những người đã dùng sức lao động của
mình làm cho ruộng đất ấy được phì nhiêu. Bị những kẻ "bảo hộ" họ
(ở trong tôn giáo hay ở ngoài tôn giáo) cướp bóc, nông dân An Nam
thậm chí không thể yên ổn làm ăn trên phần ruộng đất ít ỏi còn
lại của mình. Người ta bắt những người đo đạc phải đo ruộng đất
của nông dân không đúng để bắt họ phải đóng thuế khống. Thuế
ruộng đất mỗi năm một tăng. Mới đây, khi chiếm hàng nghìn hécta
của người An Nam ở miền ngược để giao cho bọn đầu cơ, các nhà cầm
quyền đã phái máy bay đến để những nạn nhân bị cướp bóc ở đấy
không dám nghĩ đến nổi loạn.
Những người nông dân bị cướp bóc, phá sản và bị đuổi đi nơi khác lại
tìm cách khai khẩn đất để làm ruộng. Nhưng khi đất mới vừa khai khẩn xong
thì chính quyền lại chiếm lấy và buộc nông dân phải mua lại theo giá do
chính quyền định. Ai không đủ sức mua thì bị đuổi đi một cách tàn nhẫn.
