Pháp vẫn chưa tha: người ta quật mộ ông lên, đốt xác và đem tro vứt đi.
Người ta báo thù cả người đã nằm yên dưới mộ.
Bất lực không đánh nổi ông Đề Thám, không sao giết được ông bằng
thuốc độc cũng không trừ được ông bằng cốt mìn, người ta bèn đào mả cha
mẹ ông, đem hài cốt vứt xuống sông.
Sau những cuộc biểu tình ở miền Nam Trung Kỳ, nhiều nhà văn thân đã
bị xử tử và bị đầy biệt xứ. Trong số đó có ông Nghè Trần Quý Cáp, một nhà
nho thanh cao ai cũng mến phục. ông Cáp bị bắt trong khi còn dạy học;
không xét hỏi gì cả, người ta đem chém ông hai mươi bốn giờ sau khi bị bắt.
Chính phủ giết chết ông chưa đủ, còn hành hạ mãi, không chịu giao trả thi hài
ông cho gia đình.
*
* *
Khi hành hình những người lính khố đỏ ở Hà Nội
57
, Chính phủ cho bắt
giải cha mẹ, vợ con họ đến và bắt họ mục kích cuộc tàn sát rùng rợn những
người thân yêu ruột thịt của mình. Để gây một ấn tượng lâu dài và để "dạy
dân chúng", người ta làm lại cái việc đã làm ở Anh hồi thế kỷ thứ XVIII tức
là xóc đầu lâu những người Giacôbanh
1)
bại trận lên mũi giáo rồi đem cắm
dọc phố Xiti và dọc cầu Luân Đôn. Hàng tuần lễ người ta còn thấy đầu lâu
những người lính, nạn nhân của nền văn minh Pháp, cau mày nhăn mặt trên
các cọc tre trên các đường phố chính ở Hà Nội.
Bây giờ nước An Nam đã "được bình định", người ta ra sức săn bắt
những "tên cướp" An Nam. Những tên cướp ấy là ai? Một viên sĩ quan giải
thích:
Cũng có một óc tưởng tượng như nhau - ông ta nói - người Anh xem
những người Bôe quyết tâm chống lại họ như là phiến loạn ngoài vòng pháp
luật thì người Pháp chúng ta cũng coi những người An Nam yêu nước như kẻ
cướp.
Một người Pháp khác nói: Bị cướp hết của cải, dân chúng nhiều làng đã
trở thành "kẻ cướp" tất cả; nhưng họ chỉ là những người nổi dậy chống sự
cướp đoạt bất công mà thôi.
