mình với vài người An Nam trên một con thuyền hay trong một làng hẻo lánh
nào đó, nên họ càng cướp bóc tàn bạo hơn tên cướp châu Âu ở giữa chợ búa
đông người, và họ càng tàn nhẫn hơn với những người dân quê dám kháng cự
lại họ.
*
* *
Tất cả những người Pháp sang Đông Dương đều nghĩ rằng người An
Nam là hạng người hèn hạ hơn họ và phải làm nô lệ cho họ. Họ coi người An
Nam như những súc vật phải điều khiển bằng roi vọt.
Phần đông người Pháp ở đây đã quen tự cho mình là thuộc một tầng lớp
quý tộc mới, có đặc quyền.
Nhà du lịch xa lạ chưa am hiểu xứ này sẽ rất đỗi ngạc nhiên thấy người
Âu, dù là binh sĩ hay thực dân, họ thường chẳng có cách đối xử nào khác với
người bản xứ hơn là cách đối xử với tôi tớ của họ. Đối với họ, hình như
người bồi là đại biểu cho cả chủng tộc da vàng. Phải được tai nghe người
Pháp ở Đông Dương nói về người "da vàng" thì mới biết được họ khinh bỉ
người ta đến thế nào. Phải được mắt thấy cách đối xử của người Pháp khi họ
gặp người bản xứ, ngay cả ở những nơi người này được có quyền như họ, thì
mới biết họ thô bạo đến đâu!
Người Âu nào cũng rất quan tâm đến thái độ phục tùng và
cung kính của người bản xứ. Người An Nam ở thành thị cũng như ở thôn quê
đều bắt buộc phải ngả nón trước mặt họ. Quá quắt hơn, người ta dùng cả đến
gậy hay bắt bỏ tù người bản xứ nào sơ suất không tỏ lòng cung kính đối với
họ!
Dù có kính cẩn và ngoan ngoãn đến đâu chăng nữa, người An Nam cũng
chẳng làm vừa lòng chủ mình được. Nếu phạm lỗi hay chỉ sai lầm đôi chút,
họ làm sao mà giảng giải, mà phân trần nổi lòng thành thật của mình ? Nhưng
nếu người Pháp nói năng khó hiểu thì chẳng lẽ một người da trắng lại phải tự
nhận lỗi ư? Có một cách dễ hiểu nhau đơn giản hơn: đó là cái batoong. Và lúc
nào người ta cũng dùng đến nó.
