Chính phủ phải tìm đủ mọi cách thúc đẩy các công chức, nhân viên, từ quan
công sứ đến người nhân viên hạng bét, bắt dân tiêu thụ thêm rượu.
Đây là một câu chuyện đầy ý nghĩa về một viên chức làm thủ hiến tỉnh
Sơn Tây (Bắc Kỳ).
Dân số tỉnh này có độ 200.000 người. Nhưng khi cần tăng mức tiêu thụ
rượu lên, dân số tỉnh này đột ngột tăng lên nhanh chóng: người ta cho nó lên
ngay 230.000 người. Nhưng vì số 230.000 dân đó uống còn ít rượu quá, nên
quan lớn công sứ Sơn Tây còn phải xoay xở, đẩy số rượu tiêu thụ cả năm lên
đến 560.000 lít.
Lập tức Ngài được thăng chức; Ngài được khen thưởng nữa.
Ông Đờ C. khẳng định rằng một viên công sứ khác đã đưa ông xem một
bức thư của cấp trên, trong đó nói: "Số rượu tiêu thụ ở phủ X. tính bình quân
theo số đã định cho dân, đã tụt xuống kém mức Z rồi. Ông có nghĩ rằng cần
phải làm gương cho các nơi khác hay không?".
Viên công sứ bị khiển trách như thế liền họp hào lý lại, giải thích cho họ
nghe là sở dĩ họ tiêu thụ ít rượu thế là vì họ có nấu rượu lậu. Để được yên
thân, các làng liền mua ngay đủ số rượu của Nhà nước mà các phòng giấy đã
quy định cho họ tính theo dân số.
Tuy không phải bằng cách hợp pháp, nhưng thực tế người ta đã quy định
cho mỗi người dân bản xứ hằng năm phải tiêu thụ bao nhiêu rượu, và khi
người ta đã nói MỗI NGƯờI DÂN BảN Xứ, thì chớ có tưởng rằng người ta
chỉ tính những người lớn mà thôi, mà người ta tính TOàN Bộ DÂN Số, từ
người già, đàn bà, trẻ em, đến cả những đứa còn đang bú mẹ; người ta buộc
họ hàng thân thuộc uống thay cho những người này, mà uống thay chẳng
những một lít mà đến hai ba lít kia.
Dân một làng thuộc Bắc Kỳ, vì bị đe doạ, buộc phải uống rượu, đã đến
kêu với quan của họ: "Chúng tôi biết làm thế nào? Chúng tôi không có tiền để
ăn cho đủ no nữa là...". Quan của họ đáp: "Chúng mày thường ăn mỗi ngày
ba bữa; chúng mày chỉ bớt đi một bữa, hay nếu cần thì bớt đi một bữa rưỡi, là
có thể mua rượu của Nhà nước được chứ gì".
Đấy, ông Ph.đơ Prétsăngsê nói chuyện trước nghị viện như vậy đấy.
