không? Không đâu! Bất cứ bằng giá nào, người ta cũng phải bảo vệ uy tín
cho các quan cai trị chứ! Vì thế, mà lẽ ra chỉ cần phong thưởng một cách bình
thường cho những
con người sáng tạo ra âm mưu ấy, thì người ta lại kết tội tù từ 2 đến 5 năm 12
người An Nam phần lớn là nhà nho, và trên tấm cổng lớn của nhà tù kia,
người ta thấy đề rành rành mấy chữ đại tự, cố nhiên là bằng tiếng Pháp: Tự
do, Bình đẳng, Bác ái. Chao ôi! Nực cười thay. Và các báo chí xưa nay vẫn tự
xưng là bênh vực cho người bản xứ vội vàng lên tiếng ca ngợi cái chí công vô
tư của nền Công lý nực cười này. Chúng ta hãy nghe tờ La Dépêche
Coloniale
11
là tờ báo giữ vai trò vô địch về bài xích người An Nam, nói: "Toà
án nước Pháp vừa mới xét xử xong một vụ án. Toà tha bổng cho một nửa số
bị can, còn một nửa số thì được hưởng án nhẹ. Trong vụ án này, để có lý buộc
tội, người ta đã tung dư luận rầm lên một cách thiên tư trước khi xử, và sau
đó, người ta đã kết án các nhà nho làm những bài thơ tồi ca tụng công đức
của nền Tự do".
Đó thật là tai vạ cho những người An Nam nào ca ngợi công đức của
nền Tự do. Người ta phạt họ 5 năm tù chỉ vì có thế thôi! Tờ báo ấy viết tiếp:
"Đúng, ta phải bằng lòng với cái bản án chí công vô tư của các vị quan toà và
thẩm phán của chúng ta chứ!". Và tờ La Dépêche Coloniale đã vui vẻ đăng
tin bản án chí công vô tư về vụ âm mưu nổi tiếng ấy ở Vĩnh Yên. Những
người An Nam ở Pari, cũng như đồng bào phương xa của họ tin tưởng các vị
quan toà, họ đã tuyên bố các vị ấy xét xử rất công minh và vụ án được kết
thúc mỹ mãn. Không phải như thế đâu, thưa ông Puvuốcvin, ông đã thổi
phồng một cách quá đáng đấy! Để trả lời, chúng tôi chỉ xin nhắc lại điều mà
ông đã viết trong phần đầu bài báo của ông: "Những con chó sủa, v.v. thôi đi,
hỡi những người anh em bất hạnh, các anh em đã lầm to rồi, các anh em cũng
thừa hiểu rằng làm gì có tự do cho chúng ta mà lại đi hoan nghênh với ca
ngợi nó. Nhưng, người An Nam chúng tôi ở khắp mọi nơi, chúng tôi sẽ kiên
quyết đưa sự bất công ghê tởm và phi lý ấy ra phản đối trước tất cả mọi người
Pháp chân chính. Chúng tôi mong rằng dư luận nước Pháp thông cảm với
những nỗi đau khổ của các anh em và sẽ đấu tranh đòi cho Công lý được thực
hiện".
