dưới những con mắt kinh ngạc của nhà cầm quyền. Một đại hội được
triệu tập với hai vạn đại biểu có mặt. Một vài đảng viên "xã hội"
Anh cũng tham dự, họ được tiếp đón không lấy gì làm nồng nhiệt
lắm vì những lý luận màu hồng nhạt của họ.
Mahatma Găngđi đã đặt viên đá đầu tiên để dựng lên thuyết bất hợp tác
và bất bạo động. Đường lối đó được theo đuổi một cách
thắng lợi. Trẻ em rời bỏ trường học của người Anh. Các luật sư rời khỏi toà
án của người Anh. Các viên chức và thợ thuyền không làm việc trong các
công sở và nhà máy mà chủ là người Anh. Không còn quan hệ, không còn
buôn bán giữa người Anh và người ấn. Để giữ vững phong trào, cần phải có
những quỹ cứu tế. Trong thời gian ba tháng, người ta đã quyên được hơn sáu
mươi triệu phrăng. Những người ấn Độ giàu có lấy nhà mình làm trường học.
Những vụ kiện được đưa ra xử trước các toà án bản xứ mới thành lập. Một số
người ấn Độ tự nguyện góp đến ba mươi triệu đồng một năm "cho đến khi
độc lập hoàn toàn".
Trước làn sóng như vậy, lá cờ không bao giờ thấy mặt trời lặn có nguy
cơ rơi xuống mặt trăng. Đế quốc Anh không biết xoay xở cách nào. Chúng
tưởng rằng ký một hiệp định thương mại với nước Cộng hoà Nga là có thể
ngăn chặn tư tưởng cách mạng thâm nhập ấn Độ, như một tờ giấy thấm hút
một giọt mực!
Chúng dùng Côngxtăngtin làm cái chụp để dập tắt lò lửa của
phong trào Liên Hồi giáo. Chúng nhặt Phayxan lên để chống đỡ toà
nhà đế quốc đang sụp đổ ở phương Đông. Và sau nữa thì sao? ít ra
chúng có thể tự an ủi khi thời hạn rời khỏi ấn Độ của chúng đã
đến, bằng cách tự nhủ rằng chúng đã tàn nhẫn kéo theo sự sụp đổ
của đế quốc Pháp, đang hoạt động ở Đông Dương một cách xấu xa.
nGUYễN áI QUốC
Tạp chí La Revue Communiste,
số 18-19, tháng 8, 9-1921.
