DƯớI CUộC "KHAI HOá CAO Cả"
Ông Anbe Xarô đã tuyên bố với nhóm thuộc địa trong Hạ nghị viện
rằng: "Trung thành với sứ mệnh cao cả đã làm rạng danh nước Pháp trên thế
giới và lịch sử, nước Pháp đầy lòng bác ái đang theo đuổi tại hải ngoại một sự
nghiệp tiến bộ, chính nghĩa, sự nghiệp dìu dắt các chủng tộc, sự nghiệp khai
hoá cao cả; tính chất cao quý của sự nghiệp đó làm cho truyền thống rực rỡ
lâu đời của nước Pháp ngày càng thêm phần rực rỡ".
Thế mà người ta đã đem thực hiện cái sự nghiệp tiến bộ, chính nghĩa, v.
v. đó như thế này:
Mượn cớ bài trừ nạn du đãng, người ta thi hành một chế độ khổ sai với
dân bản xứ ở Mađagátxca. Như là: trên mặt trái một tờ giấy trong thẻ căn
cước của người bản xứ, có dành riêng vài ô nhỏ để người chủ ghi chú. Trong
ô thứ nhất, có in những điều ghi chú chủ yếu, người chủ phải ký nhận ở dưới.
Làm thuê cho ông
Tại
Từ đến
Người chủ:
Người bản xứ nào mà thẻ căn cước không hợp lệ như đã chỉ dẫn trên đây
đều bị coi là du đãng, sẽ bị phạt tù từ 3 tháng đến một năm, và sau khi mãn
hạn tù, có thể còn bị đày biệt xứ từ 5 đến 10 năm.
Bây giờ ta hãy xem các ông chủ đi khai hoá ấy đối xử với công nhân bản
xứ như thế nào.
Có một bác cai đến hỏi tiền công cho một người thợ của mình, thì một
ông chủ nọ đã viết giấy trả lời như sau: "Bảo cái con lợn ấy lấy c...
1)
mà ăn,
chỉ có món ấy là hợp với nó thôi".
Một ông chủ khác, khi thấy nhà bị mất trộm 1.000 phrăng, liền lôi tám
người bản xứ làm thuê cho mình ra tra điện để bắt họ thú nhận. Về sau, người
ta tìm ra kẻ trộm chính là cậu ấm con ông chủ. Nhà khai hoá - con, đã ăn chơi
