HỒ QUÝ LY - Trang 439

chúng ta, sau này cũng có lợi... Ví dụ việc ông ta đầu độc bà công chúa
Huy Ninh... Việc ông ta có con riêng với lũ kỹ nữ... Việc ông ta nhục mạ
ông lang già, ông bố vợ, làm ông này phẫn chí lên núi Yên Tử đi tu... Việc
viết quyển Minh Đạo là một sự nhận vơ... Chính Nguyễn Cẩn đã viết ra
cuốn sách đó...”. Ta càng nghe nói càng ngạc nhiên, bởi vì các chuyện đó
đều không có. Ta bèn nói: “Việc viết sách là việc tâm huyết của kẻ sĩ. Phải
điều tra cho tận tường. Không có thật thì không thể nói. Bởi vì nói vu cáo,
kẻ bị hại sẽ không hề gì, mà chính vết nhơ sẽ in lên mặt kẻ sĩ cầm bút”.
Trần Khát Chân bảo ta: “Ông không nên câu nệ. Để tỏ rõ lòng trung hiếu,
để tiêu diệt kẻ thù, thì ta có quyền làm tất cả, ngay cả dựng nên sự việc...”.
- Chắc bác không viết cuốn sách đó - Phạm Sinh hỏi, song ông già Sử
không nói vào việc đó. Giọng ông lúc này chợt buồn bã:
- Thế đấy! Thời nay sao đẻ ra làm kẻ cuồng. Nguyễn Cẩn là một kẻ cuồng
tín. Đến cả Khát Chân cũng chẳng ra ngoài một chữ cuồng. Họ đinh ninh
với một ý tưởng, rồ dại vì suy nghĩ của mình, không từ một thủ đoạn nào,
không dung tha cho một ai trái ý... Có đúng không? Có đáng hy sinh cho
những điều như vậy không? Ai cũng rồ dại vì những câu nói khoa trương.
Họ có hiểu đâu được hồn nước mới là điều chính yếu.
Chẳng ai thông minh hơn được hồn của núi sông mình. Ai đúng, ai sai?
Khát Chân hay Quý Ly? Vả lại đường đi của hồn núi sông thật là ngoắt
ngoéo. Đánh giá thành ư? bại ư? Có khi bại mà mấy trăm năm sau lại là
thành. Có khi người đời chỉ vì mê muội mà kéo ánh sáng trở về bóng tối.
Sự mơ màng lòe loẹt làm chậm bước chân của hồn núi hồn sông?
Những câu nói của Sử Văn Hoa làm Phạm thấy mình dần dần tỉnh lại. Ông
già sau khi nói một hồi dài, cũng thấy như mình được vơi nhẹ nỗi lòng. Cả
hai người trở nên ít nói hẳn đi. Ông Sử lấy ra bình rượu mà ông đã mang
sẵn bên người. Một già một trẻ nhâm nhi lặng lẽ. Cuối cùng, ông già Sử
nói: - Ta đã bị Quý Ly hành hạ nhiều. Nhưng lúc này còn quá sớm để khen
chê ông ta. Chỉ biết rằng đất nước mình đang cần lột xác Quý Ly là một
người đầy táo bạo. Một kẻ cướp phải có gan: trên đầu nào biết có ai. Ông ta
là một con người dám “trên đầu chẳng có ai”. Ta không thích ông ta, nhưng
cũng không viết cuốn sách mà thượng tướng đã giao cho. Còn cháu, ta quý