HỒ QUÝ LY - Trang 495

Thiền phái Trúc Lâm dần dần sa sút. Nhà nước cắt dần cung cấp. Sư tăng
trên núi phải rau cháo tự túc. Lẽ dĩ nhiên sư tăng cũng giảm bớt, phải
chuyển về các ngôi chùa làng ở khắp nơi, để có cái sống mà tu hành. Nhà
nước bỏ rơi thì nhân dân cưu mang đạo Phật...
Từ thời Trần Dụ Tôn trở đi, đạo Phật rơi vào chỗ suy sụp Rồi giặc cướp nổi
lên, Chế Bồng Nga đánh phá, rồi Hồ Quý Ly ra sắc lệnh bắt sư tăng đi tu để
trốn lính phải hoàn tục. Đạo Nho bắt đầu lên ngôi, đạo Phật như chỉ còn
thoi thóp.
Chùa chiền Yên Tử lúc này, qua thời gian gần trăm năm, kể từ khi Trần
Nhân Tôn thị tịch, đã bắt đầu đổ nát. Và vì chùa to đẹp quá, lại xây dựng
trên núi cao nên không tài nào có khả năng trùng tu lại được. Lầu chuông
gác trống đã trông thấy cả trời; chùa cả Vân Yên vì to rộng quá nên càng
nhiều chỗ dột nát; sư tăng cố co kéo, đảo mái, nhưng ngói dần dần vỡ, thiếu
hụt, dù có cố dàn mỏng ra cũng không kín mái. Tường vôi lở lói. Sư tăng
còn ít, lại phải lo xuống chân núi trồng sắn trồng khoai; chỉ còn sư cụ và
chú tiểu thường trực tại chùa trông nom làm cho sạch sẽ gọn gàng, nhưng
cũng không ngăn nổi cỏ mọc xanh kẽ gạch và rêu bò lan vách tường.
Thiền sư Quốc Nhất cho chú tiểu dẫn hai ông già ra vùng Am Dược. Hồi
các tổ Trúc Lâm còn sống, vùng am Dược nhộn nhịp người đi về. Vùng
Yên Tử nhiều cây thuốc quý, Trúc Lâm đại sĩ tụ hợp một số nhà sư giỏi
nghề thuốc về đây, hái lá, đào rễ cây. bào chế nhiều loại thuốc để phát
không cho dân nghèo. Nhưng bây giờ, am Dược từ lâu không có người ở.
Chú tiểu dẫn đầu đi về hướng đông. Lối mòn xưa đã bị cây đại, cây leo xoá
hết dấu vết, chú phải dùng dao quắm phát quang, mở lối dẫn vào một khu
rừng già nguyên sơ. Rừng đại ngàn với những cây cao thẳng vút xòe tán
rộng, cây nọ ôm bóng cây kia, toả âm u, ngăn không cho, dù một vệt nắng,
lọt rơi xuống đất. Qua đoạn rừng già, họ gặp khu rừng trúc vàng. Trúc nhỏ
và cao đều tăm tắp. Những cây măng dầu xuân đã kịp chui qua màu lá xanh
để chĩa thẳng lên trời, rồi cong cong như hàng ngàn chiếc cần câu vàng đu
đưa khi gió thổi. Họ dẫm chân trên thảm cây khô lá mục, nhắm mắt lại chợt
thấy mùi ngai ngái, thoang thoảng của thứ lá ngải rừng, cũng có khi của lá
tùng mục, mà biết đâu đấy có thể của một loài hoa rừng nào đó mà ta chẳng