HỒ QUÝ LY - Trang 53

ngạc nhiên về sự hiểu biết của anh, sự hiểu biết về sách vở cũng như về con
người. Một người tuấn tú như Cẩn, với một vẻ bề ngoài đẹp đẽ, con người
“ngà voi vàng ròng” ấy hẳn phải có một tâm hồn cao thượng. Tôi thường tự
nhủ mình như vậy. Tôi vô cùng ngạc nhiên, khi trong một bữa rượu, lúc đã
ngà ngà say, Cẩn đã thổ lộ với tôi:
- Tôi trân trọng cái tâm cao quý của người quân tử, nhưng tôi không tin vào
sự cao thượng ở con người. Ai là người cả gan nói rằng mình cao thượng.
Chắc chỉ ở mồm những kẻ tiểu nhân vênh vang trâng tráo. Hoặc ở miệng
những bậc đích danh quân tử như Mạnh tử, nhưng than ôi! đó chỉ là ảo
tưởng.
Anh không tin ở cái khí hạo nhiên của con người ư?
- Tin chứ. Khí hạo nhiên theo tôi tức là cái chí thay sông đổi núi. Chàng
thèm lý gì cái miệng thế tầm thường. Cái khí hạo nhiên tức là dám nói dám
làm những công việc lớn. Làm mà không run sợ. Làm mà không hối tiếc.
Quen Nguyễn Cẩn độ một năm, bỗng một hôm cha tôi hỏi:
- Con có biết anh chàng Nguyễn Cẩn, con ông danh y Nguyễn Điền?
- Con có quen anh ta
- Chắc quen thân?
Thì ra không điều gì lọt khỏi mắt cha tôi.
- Nguyễn Cẩn là người ra sao?.
- Anh ta rất giỏi y đạo
Sao lại nói chuyện y đạo ở đây. Cha đã sai nhiều người tâm phúc tìm hiểu
anh ta. Bây giờ cha mới hỏi con, ý cha muốn hỏi về cái tâm thuật con
người.
- Thì con đang nói về điều đó. Nếu một con người biết y đạo. Xét y đạo sẽ
biết được người.
- Ai dậy con vậy?
- Con nghĩ vậy. Một người giỏi nho học chưa chắc đã giỏi y đạo. Nhưng
một người giỏi y đạo chắc chắn phải tinh thông nho học.
- Sao vậy? - Cha tôi gật gù.
- Bởi vậy đạo dính líu đến phần tinh tuý nhất của đạo nó dính đến phần hồn
của đạo.