động kinh thiên động địa làm nhân dân choá mắt, tạo uy tín cho nhà Trần,
xoá nhoà cả những nhơ bẩn lúc khai triều, cho đến nỗi người dân kính yêu
nhà Trần, kết án Quí Ly gián tiếp giúp quân xâm lăng cướp nước !
Thủ Độ là hiện thân của chủ trương chính trị : MỤC ĐÍCH BIỆN
CHÍNH CHO THỦ ĐOẠN mà tất cả các nhà độc tài cổ kim đã và đang áp
dụng.
Quí Ly là một nhà trí thức tiến bộ nhứt thời đại, có một bộ óc siêu việt,
nhưng thiên thời không có, nhân hoà cũng không. Quí Ly đã chẳng được
may mắn như Thủ Độ, và nước Việt Nam cũng chẳng được cái may làm bá
chủ Á Đông !
Nhà Trần được ngôi năm Ất Dậu (I225), ba mươi hai năm sau, đến năm
Đinh Tỵ (I257) mới phải chạm trán với đoàn quân đã từng chiến thắng từ Á
sang Âu, làm bá chủ hai phần ba thế giới, rồi hai mươi bảy năm sau nữa,
ngày 27 tháng chạp năm Giáp Thân (I284) mới so gươm lần thứ hai với
quân Mông Cổ, do Hưng Đạo Vương cầm binh đánh giàn mặt với quân của
Thoát Hoan.
Thủ Độ đã có đầy đủ yếu tố thời gian, Việt Nam cũng đủ thì giờ để sản
xuất những chiến lược gia bực thầy như Trần Quốc Tuấn, Trần Quốc Toản,
Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão…
Hồ Quí Ly hoạt động trên chính trường 27 năm nhưng lúc nào cũng
phải tranh đấu với những lực lượng phản động chung quanh nên không thể
áp dụng chương trình bao la vĩ đại của ông đúng mức.
Vừa lên chánh quyền năm Canh Thìn (I400) dẹp an Chiêm Thành, tiếp
tục thắng lợi cuộc Nam tiến của dân tộc, thì tháng chạp năm Bính Tuất
(I406) đã phải xuất quân chống giặc Minh, trong lúc việc nước còn đa đoan,
nhân tâm còn mến tiếc nhà Trần, chưa đủ uy tín hấp dẫn nhân tài cộng tác.
Đối với trường hợp Hồ Quí Ly, đúng là tài bất thắng thời, và ông chưa
kịp đạt được mục đích để biện chính cho thủ đoạn, cho nên phải nhận lãnh
những dư luận bất công cho đến ngày nay !
