4. HAI LỰC LƯỢNG PHẢN ĐỘNG
Chàng về Hồ Hán… – Như chúng ta đã biết, đẳng cấp nho sĩ là đẳng
cấp có thế lực quan trọng nhứt ở thời phong kiến, mà cũng là một đẳng cấp
bảo thủ, không muốn có những cuộc thay đổi lớn lao có thể làm lung lay nền
móng xã hội. Khốn thay, họ lại có uy tín đối với nhân dân và ảnh hưởng của
họ trong nhân dân cũng rất lớn lao.
Khi một triều đại đã vững vàng và đẳng cấp họ đã chiếm được nhiều
quyền lợi thì họ trở thành bức tường bảo vệ triều đại và không muốn thấy
một triệu chứng nào làm rung rinh địa vị của những người thuộc giòng chính
thống, dẫu những kẻ đó thuộc hạng hôn quân dâm ác, bất tài.
Đại diện của họ là đám quan lại có nhiều ưu quyền và những người
khoa bảng trong chánh quyền hay ngoài chánh quyền – khắp nước.
Chúng tôi xin đơn cử một thí dụ điển hình.
Theo VIỆT NAM PHONG SỬ của Nguyễn Văn Mại
bản sao của
trường Viễn Đông Bác Cổ, số AB 320, tờ 5Ia và 5Ib, thì :
« Dưới đời Trần Thuận Tông vào năm I397, Hồ Quí Ly ý muốn soán
ngôi, nên cho xây kinh đô mới ở Thanh Hóa. Trong số các đốc công coi việc
xây thành, có một cống sinh. Vợ cống sinh bảo chồng : « Người ta ở đời,
phải trọng cương thường, nên rõ phải trái, huống chi chàng là cống sinh của
triều Trần, chớ có phải cống sinh của nhà Hồ đâu ? Nay lại khuất thân theo
Hồ, ham phú quí một thời, sao bằng đem lòng thề với cố quốc, mà để lại
tiếng thơm nghìn thu ? » Sau Hồ Quí Ly biết, lấy làm căm giận, nhân việc
đắp thành mãi không xong, mới sai đem cống sinh ấn vào chỗ thành lỡ ấy,
rồi đắp lên trên. Người vợ ngày ngày ra đấy, dập đầu vào đấy, lấy hai tay vỗ
mạnh vào đá, kêu khóc mãi rồi chết. Chỗ đá ấy lõm xuống : cái dấu vết đầu
và hai tay đến bây giờ hãy còn.
« Vì vậy có câu ca dao truyền đến ngày nay :
Chàng về Hồ, thiếp cũng về Hồ :
