xử các việc tạp tụng, giữ gìn phong tục, đặt ra các khoán lệ để trừng phạt
những người phạm đến quyền lợi chung của làng hoặc của cá nhân, lập ra
hương ước để qui định tất cả tục lệ của làng cho mọi người biết mà tuân
theo. Phạm vi sinh hoạt riêng của từng xã thôn thì « phép vua thua lệ làng »
vì xã thôn là một đơn vị chánh trị tự trị.
Tuy nhiên, đối với quốc gia, xã thôn phải tuân theo pháp luật của triều
đình, gánh vác những nghĩa vụ chung như thâu thuế và nộp thuế, cung cấp
binh lính và công dịch.
Nhờ những tổ chức quy củ như vậy, mà tháng chạp năm Giáp Thân
(I248), Thượng hoàng Trần Thánh Tông triệu tập được Hội Nghị Diên
Hồng. Tuy nhiên, Hội nghị nầy chỉ có tính cách tác động tâm lý quần chúng
chớ không phải là một cuộc trưng cầu dân ý thực sự, nhưng trên thực tế, hội
nghị cũng đại diện được cho toàn quốc.
Từ Trần Thủ Độ đến các ông vua đầu triều, nhứt là Thái Tông và Nhân
Tông, nhà Trần đã thực thi một chính sách nhân dân, gần với chế độ dân chủ
ngày nay.
Do đó, khi đức Hưng đạo Vương lâm trọng bệnh, vua Trần Anh Tông
đến hỏi thăm mưu chước giữ nước một khi quân tàu sang xâm lấn. Trong
những lời đáp của ngài, có câu đáng cho hậu thế chú ý : « …nới rộng sức
dân để làm cái chước sâu gốc, vững nền : đó là phương sách cốt nhất để giữ
nước. »
Tuy nhiên, từ đời Dụ Tông, cả nước bị bại hoại từ thượng tầng cơ sở là
triều đình trở xuống, nên xã thôn cũng chịu ảnh hưởng sanh ra nhiều điều tồi
tệ.
Sau khi đi kinh lý Nghệ An năm I374, Quí Ly nhận thấy việc xã thôn,
tự trị với nhiều uy quyền mà lại lâm vào cảnh tồi tệ là một nguy hại cho
quốc gia, nên ông cải cách bộ máy chánh quyền ở hạ tầng cơ sở bằng cách
bỏ các ty xã, đặt chức quản giáp cũ để thay thế, cho việc cai trị bớt bị tản
quyền và tránh cho nhân dân những phiền phức vì phải chịu quá nhiều luật
