Một ủy ban đặc biệt được lập ra trong khuôn khổ Xô viết các dân tộc ở
Moskva và ủy ban này nhận sự chỉ đạo trực tiếp từ trung ương. Tháng 7,
Arkady Volsky được cử đến Nagorno-Karabakh như một đặc phái viên
nhưng ông cũng không làm nên điều thần kỳ. Tháng 12, Gorbachev gặp gỡ
các đại biểu từ Azerbaijan và Armenia. Ông nói thẳng với họ sự thật:
“Chúng ta đang ở bên bờ vực thảm họa.”
Tháng 12/1988, với lời chúc tốt đẹp của Moskva, Andrei Sakharov và
vợ, Elena Bonner, đã lên đường tới Erevan − thủ đô của Armenia, Baku −
thủ đô của Azerbaijan và Stepanaker − Thủ phủ của Nagorno Karabakh để
làm trung gian hòa giải. Họ không thể tìm ra tiếng nói chung và đã kết luận
lơ mơ rằng quan điểm của hai bên còn quá xa nhau. Sau đó, một trận động
đất lớn đã tàn phá Armenia. Giải pháp về trao quyền tự trị cho Nagorno-
Karabakh và Nakhichevan hầu như đạt được nhưng người Armenia đã vô
hiệu hóa nó. Phong trào dân tộc Armenia đang lên muốn tách Nagorno-
Karabakh và Erevan lại bỏ phiếu sáp nhập vùng đất. Nếu họ có thêm thời
gian, các nhà lãnh đạo Đảng có thể tìm ra giải pháp. Vì Gorbachev không
có ý định sử dụng vũ lực, các nhà dân tộc Armenia lại càng được khuyến
khích đẩy mạnh việc thôn tính vùng đất này. Gorbachev thấu hiểu căn
nguyên vấn đề dân tộc đang nổi lên ở Trung Á, các nước vùng Baltic,
Ukraine và Moldova. Ông không thể ủng hộ bất cứ sự thay đổi nào liên
quan đến vùng lãnh thổ. Nếu Armenia hay Azerbaijan bắt đầu yêu sách đòi
quyền độc lập khỏi Liên bang Xô viết, đây sẽ là vấn đề thúc bách Moskva
tìm ra một giải pháp thích hợp. Thái độ của Moskva về vấn đề này bị coi là
thụ động tai hại.
Nếu miền Nam Cavcaz không nghĩ đến ly khai thì vấn đề này nổi lên ở
Estonia, Latvia và Lithuania. Quan điểm chính thức của Xô viết là các quốc
gia vùng Baltic tự nguyện gia nhập Liên bang và lại một lần nữa, Moskva
đang tự lừa gạt mình. Chính phủ các nước phương Tây không bao giờ chấp
nhận tính hợp pháp của việc gia nhập Liên bang và điều này càng nuôi hy
vọng cho những người theo tư tưởng dân tộc ở những nước này, một ngày
