Thất bại trong việc bắt Yeltsin và các đồng sự của ông này cũng là sự
ngớ ngẩn về mặt chiến thuật vì nó sẽ làm giảm sút tinh thần kháng cự của
người Nga. Kryuchkov không hiểu đầy đủ cuộc cách mạng từng diễn ra ở
đất nước này. Người dân không còn sợ KGB, Đảng hay thậm chí chính
quyền. Ông dường như tin các báo cáo một chiều và đã cung cấp cho
Gorbachev. Việc cần làm để khôi phục chính quyền là có bàn tay mạnh mẽ.
Ông và một loạt kẻ âm mưu cứ nằng nặc đòi Gorbachev áp đặt quyền thống
trị theo chế độ tổng thống kể từ cuối năm 1990. Kryuchkov không hiểu là
các chính sách trong quá khứ đều đã lỗi thời và vô tác dụng. Ông là hình
ảnh thu nhỏ sự sụp đổ của hệ thống chính trị đã ngự trị lâu nay. Do thiếu
thận trọng, Gorbachev làm hỏng đất nước này và có làm như vậy mới đảm
bảo được sự an toàn cho tương lai khác.
HẬU QUẢ
Gia đình Gorbachev trở lại Moskva lúc 2 giờ ngày 22/8. Người ta thấy
rõ sự căng thẳng. Mikhail Sergeevich trông bơ phờ và rầu rĩ. Raisa
Maksimovna được đỡ đưa lên bậc cầu thang và dường như bà vừa trải qua
một cú sốc nhẹ. Phải mất hai năm bà mới có thể vượt qua những tác động
tâm lý của những ngày trước đó. Con gái Irina của họ cũng bị sốc.
Một cách tượng trưng, Phó tổng thống Aleksandr Rutskoi hộ tống họ
về Moskva. Họ rời khỏi Liên bang Xô viết nhưng lại quay về nước Nga.
Không một tuyên bố nào đưa ra cho báo chí tối hôm đó. Ngày 23/8, trên
đường về Kremlin, Gorbachev nói với các phóng viên: “Tôi từ Foros trở về
một đất nước khác và bản thân tôi cũng không còn là mình nữa.” Ông
không thể biết sẽ có nhiều thay đổi trong cuộc họp báo sau đó. Được mời
tới để đưa ra lời bình luận về một thực tế là Đảng không còn đủ sức lãnh
đạo và kiểm soát tình hình diễn ra trong nước gần đây, Gorbachev nói ông
chịu trách nhiệm về việc này. Ông tuyên bố nhiệm vụ quan trọng nhất của
ông là đưa Đảng thoát khỏi các phần tử phản cách mạng:
