trật tự xã hội dân chủ kiểu phương Tây. Không một sức ép nào đòi cải cách
từ bên dưới cho mãi đến năm 1989, nhưng sau đó giới lãnh đạo lại phải
hứng chịu sự gia tăng sức ép từ bên dưới. Mãi đến năm 1989, giới lãnh đạo
mới tiến hành perestroika. Trong và sau năm 1989, cải cách này được thúc
đẩy từ bên dưới. Thiếu sự đồng thuận trong giới lãnh đạo dẫn đến sự đối
đầu không khoan nhượng. Vì perestroika thay đổi trọng tâm, thường xuyên,
nên đã tạo ra một sức ép lớn cho giới lãnh đạo và khiến quản lý cải cách trở
nên cực kỳ khó khăn.
GORBACHEV VÀ GIỚI LÃNH ĐẠO
Trước khi đánh giá liệu giới lãnh đạo, đầu tiên và chủ yếu là
Gorbachev, thành công hay thất bại, cần phải đưa ra định nghĩa về sự lãnh
đạo. Lãnh đạo là xác định mục tiêu đạt được, sau đó phân tích chi tiết các
vấn đề đang tồn tại. Giai đoạn tiếp theo là vạch ra đường đi nước bước để
thực hiện cải cách, dựa trên các thế mạnh và điểm yếu của hệ thống đang
tồn tại. Sau đó nhà lãnh đạo phải chọn lựa cho mình một nhóm làm việc ăn
ý, chia sẻ các mục tiêu với mình và có khả năng tiến hành triển khai các
mục tiêu đó.
Một nhân tố quan trọng là họ có thể kiểm soát được rủi ro. Song, kiểm
soát rủi ro lại dựa vào việc các cá nhân tin rằng trong một chừng mực nào
đó, họ là những chủ thể tự do. Vì người ta không bao giờ chắc chắn điều gì,
người ta luôn luôn ngu dốt ở mức độ nào đó. Nhiều thông tin thu nhận được
đều có thể hoặc không đúng hoặc không đầy đủ. Sự thay đổi cấp tiến ban
đầu còn ở mức thận trọng và vô cùng quan trọng bởi người ta không thể
đoán được hậu quả. Đây là sự phân tích phi Marxist.
Các nhà Marxist là những người kiên quyết và họ tin họ có thể dự
đoán tương lai. Do vậy, người ta có thể dự đoán giới lãnh đạo Xô viết năm
1985 càng coi trọng tư tưởng bao nhiêu thì càng ít thành công bấy nhiêu, và
phải coi nhân tố con người (tưởng đơn giản, nhưng lại là nhân tố khó nắm
bắt và khó dự đoán) là một nhân tố cấu thành. Sự nghịch đảo cũng có thể
