của họ. Mitterrand nói ông ta có chín nhân tình nhưng duy nhất chỉ có một
người lừa được mình, nhưng lại không thể biết đó là ai. Reagan nói đó là
vấn đề nhỏ so với vấn đề của ông ta. Ông ta có 50 vệ sĩ, trong đó có một
người là tình báo của KGB nhưng lại không thể phát hiện ra kẻ đó.
Gorbachev xua tay và nói vấn đề của ông còn nghiêm trọng hơn nhiều. Ông
có 100 vị bộ trưởng trong Chính phủ và chỉ một người trong số họ thực hiện
chính sách cải cách nhưng ông lại không biết người đó là ai.
Có hai phương thức cải cách chủ yếu nền kinh tế kế hoạch tập trung:
hợp lý hóa và cải cách mạnh mẽ. Cải cách của Kosygin năm 1965, cơ chế
kinh tế mới của Hungari, cải cách kinh tế của Ba Lan năm 1970 là những ví
dụ về cải cách kinh tế hợp lý hóa giá cả được các nhà lập kế hoạch đặt ra,
hoạt động kinh tế chịu sự chỉ đạo của trung ương. Quyền sở hữu là thứ yếu.
Các cải cách này dẫn đến một số tiến bộ nhỏ nhưng không bền vững. Các
nhà kinh tế và chính trị gia đã tham gia vào một cuộc nghiên cứu vô vọng
nhằm tìm ra một cơ chế kinh tế “hoàn hảo”. Những người đề xướng ra
trường phái tư duy này được gọi là những nhà hợp lý hóa. Họ là những
người muốn tìm ra một giải pháp thứ ba, giữa nền kinh tế thị trường và nền
kinh tế chỉ huy.
Những người coi giải pháp thứ ba này là chuyện hoang đường kết luận
rằng những người hợp lý hóa đang tự dối mình. Cách duy nhất để hợp lý
hóa một nền kinh tế chỉ huy thành công là phá bỏ nó đi. Cách tiếp cận này
được cho là liệu pháp sốc, là cải cách nhanh và mạnh, đó là Chương trình
cải cách 500 ngày. Người ta nhấn mạnh đây là một cuộc cải cách chấn
động, và vì những người đề xướng ra nó cũng chính là những người muốn
tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ. Họ chủ trương một liệu pháp ngắn hạn, nhạy
bén và gây sốc. Nó được triển khai lần đầu tại Ba Lan, bắt đầu ngày
1/1/1990. Một nền kinh tế thị trường sẽ được thiết lập càng nhanh càng tốt.
Giai đoạn đầu là cải cách giá cả. Hạn chế giá cả sẽ bị dỡ bỏ đối với càng
nhiều mặt hàng càng tốt để giải quyết vấn đề lạm phát tăng cao và sự khan
hiếm hàng hóa triền miên. Các thể chế kinh tế mới phải được định ra, bắt
