phải sức mạnh của những lời biện giải. Trong tác phẩm này, hai yếu tố tạo
cảm hứng lãng mạn đã hợp lại làm một: Đó là cảm nhận chủ quan − niềm
tin vào giá trị kinh nghiệm cá nhân, vào tâm hồn và tình cảm như những
đấng sáng chế của thế giới này hơn là nơi chứa đựng hữu cơ cho thế giới
bên ngoài, chủ nghĩa lịch sử với kiến thức uyên bác về quá khứ, hình ảnh
các di tích cổ xưa, tinh thần dân gian, thậm chí cả việc thờ cúng người đã
mất. Ở khía cạnh đề cập sau cùng, ít nhất tác phẩm đã đoán trước được
thuyết định mệnh của La Vie de Rancé (Cuộc sống của Rancé) (1844) và
các phần trong Mémoires d’outre-tombe (Ký ức về các ngôi mộ), trong đó
Chateaubriand dường như bị ám ảnh, bao gồm cả sự hành hạ về thể xác. Đó
là một trong những phản ứng mạnh mẽ nhất của ông đối với sự kỳ vọng vào
khoa học, đối với sự tầm thường của cách mạng và đối với những gì ông coi
là triết lý thất bại.
Giờ đây, ảnh hưởng của Chateaubriand đã có tác động đến trình độ văn
chương, ở đó mối quan tâm nghệ thuật và trí tuệ tôn giáo không phải lúc
nào cũng phù hợp với sự cung kính. Chính vua Louis XVIII đã quan sát,
nhận xét và châm biếm: “Tất cả những bầy tôi trung thành vĩ đại trên án thờ
thật khó tiếp cận. Ta sẽ rất vui khi biết danh tính giáo sĩ xưng tội của ông
Chateaubriand”. Ấn tượng sâu sắc về các tác phẩm của Chateaubriand là sự
u sầu hơn là hy vọng và vui vẻ. Nếu ông quan tâm tới tự nhiên là chân
thành và không thay đổi, thì ông đã tìm thấy sự đồng cảm với các tâm trạng
u ám gợi nhớ của quê nhà, mảnh đất tổ tiên của ông tại Combourg, gần
Saint Malo, quê ông. Ở đây, trong những cái tinh hoa nhất của Pháp có
Weltschmerz lãng mạn, nơi mà chúng ta đã liên hệ với cuộc vận động văn
học bão táp và tấn công của Đức.
Chateaubriand đã mong mỏi không bờ bến, hay những gì ông từng gọi là
“sự hài lòng về nhận thức sầu muộn”. Nếu tôi đặt cạnh ông quý bà de Stäel
và Benjamin Constant cùng những nhà “tư tưởng” ở cùng một ngã tư Khai
sáng và lãng mạn, đó là vì bản thân ông đã ý thức được sự có mặt của mình
tại đó. Như ông từng viết: “Ta nhận thấy bản thân mình đang tồn tại giữa
