hai thế kỷ như tại ngã ba của hai dòng sông: ta lao xuống con nước, tránh
xa với tiếc nuối bến bờ cũ nơi ta sinh ra, lặn ngụp trong hy vọng để tới
những bờ bến lạ”. Sự xáo trộn trong chiến đấu của ông đưa đến một cảm
giác bất ổn kéo dài, đôi khi là tự thương xót mình. “Giống như một công
việc”, ông than vãn trong tác phẩm Mémeires de ma vie (Ký ức cuộc đời)
tôi năm 1826: “Tôi nguyền rủa cái ngày tôi sinh ra”. Một đồng nghiệp của
ông, Stendhal, người có các giác quan có thể điều chỉnh niềm vui cũng như
đau khổ của thế giới, đã có cách diễn đạt cho những dẫn giải này trong cuốn
Sturm und Drang (Bạn và tôi). Trong tác phẩm tự sự của ông, Vie de Henry
Bruland viết mấy năm sau đó, ông miêu tả Chateaubriand như một “ông vua
của những kẻ tự đại”.
Tính tự đại: một từ đại diện cho quyền lực đã được thảo luận ở chương này.
Những vinh quang quân sự và uy quyền nhân dân biểu hiện ra vượt trội
nhất. Đó là một sự hồi tưởng bị bóp méo và mang lại sức hấp dẫn cho
truyền thuyết Napoleon sau năm 1815. Napoleon và những người tùy tùng
chính thức của ông đã biến đạo đức anh hùng được cá nhân hóa thành một
hệ thống phát triển, hệ thống chia sẻ với tất cả chủ thể sẵn sàng đi theo nó.
Dưới dạng nguyên sơ nhất, việc tuyên truyền của nhà nước là một trong
những phương tiện phổ biến nhất, mặc dù có thể có người sẽ nghi ngờ liệu
bằng cách nỗ lực cá nhân hóa lòng yêu nước của người Pháp có thật sự
thuyết phục quần chúng thời kỳ đó. Dưới một hình thức tinh tế hơn, không
còn nghi ngờ gì nữa, đạo đức anh hùng đã tác động tới phản ứng của những
cá nhân ưu tú của Đế chế dù sự đồng cảm chính trị và niềm tin vào hệ tư
tưởng của họ như thế nào. Các nhà văn, nhà tư tưởng, khoa học, giáo dục,
họa sĩ, kiến trúc sư, điêu khắc và nghệ sĩ nói chung, dưới chế độ Napoleon,
đã phải phản ứng theo cách nào đó để hướng tới thực tế chính trị và quân
sự. Dù họ ủng hộ hay chống lại hoàng đế, thì những phản ứng cá nhân của
họ cũng đã đóng góp rất nhiều vào sự tồn tại của Đế chế. Can thiệp nhiều
vào văn hóa, Napoleon có thể đã thất bại trong việc tìm kiếm mục tiêu vĩ
đại, nhưng với vai trò là người xúc tác văn hóa, ông có sức mạnh vĩ đại và
