7
(1)-. NỤC-HUYẾT mà mạch lại BÁC, là nhiệt thịnh ở kinh, bách huyết vọng hành (ñi càn trái ñường), vì huyết thoát nên
mình nóng, một chứng nguy hiểm. CÂU là Tâm-mạch, PHÙ là Phế-mạch. Tâm chủ huyết, Phế chủ bì phu, mà khai khiếu lên
mũi. Tâm-mạch ñến thịnh, lấn Phế-khí mà thành NỤC, ñó là sự thường không ngại.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Mạch ñến HOẠT mà CẤP như suyễn, gọi là BẠO-QUYẾT, chứng này sẽ hôn mê không biết gì.
Mạch ñến mà SÁC khiến người bạo KINH, ba ngày sẽ khỏi.
(1)
(1)-. Về cái tà-khí hữu hình dấn lên thời mạc ñến như Suyễn ; cái tà khí vô hình nghịch lên thời mạch ñến SÁC TẬT. Tà
bách lên Tâm-hạ nên phát chứng KINH. Nhưng Tâm là một cơ quan không « thụ tà » nên qua ba bốn ngày thời tà khí sẽ lui
xuống, mà các chứng KINH, QUYẾT sẽ khỏi.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
§.
Mạch ñến « phù-hợp » (như làn sóng nổi hợp lại nhau hình dung sự vô căn. Phù hợp như ñếm, mỗi tức từ
10 chí trở lên, ñó là kinh-khí bất túc. Nếu « vi hiện » (mới hơi thấy) mạch ấy. trong vòng 9, 10 ngày sẽ chết.
§.
Mạch ñến « bừng bừng » như lửa cháy, ñó là Tâm-khí bị ñoạt. Tới mùa cỏ khô (tức mùa ðông) sẽ
chết.
§.
Mạch ñến lơ lững như chiếc lá rơi, ñó là Can-khí ñã hư. Tới mùa lá rụng (tức mùa Thu) sẽ chết.
§. Mạch ñến vội vàng như « tỉnh khách » (khách ñến hỏi thăm, tới cửa ñi ngay) luồng mạch ñầy lên tay mà
CỔ, ñó là Thận-khí bất túc, tới mùa Táo có hoa (tức Trưởng-hạ) sẽ chết.
§. Mạch ñến dấp dính như « nê-hoàn » (viên bùn tròn mà không hoạt) ñó là Vị-tinh bất túc. Tới mùa lá Du-
giáp rụng (mùa Xuân) sẽ chết.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Mạch ñến vướng mắc như « hoành-cách » ñó là ðởm-khí bất túc. Tới mùa lúa chín (cuối Thu) sẽ chết.
(1)
(1)-. ðỞM thuộc Giáp-Tý, chủ về cái khí Nhất-dương mới sinh ; ðởm-khí thăng lên, thời khí của 11 Tạng-phủ kia ñều thăng
lên. Trên ñây nói như « hoành-cách » tức là như có vật chắn ngang, ñể hình dung ðởm-khí hư không thăng lên ñược.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Mạch ñến như nắm dây tơ, ñó là Bào-tinh bất túc. Bịnh nhân hay nói. Tới mùa sương xuống sẽ chết.
Mạch ñến như Giảo-tất (ép sơn, chảy tung toé ra cả xung quanh)… nếu « vi hiện » ba mươi ngày sẽ chết.
(1)
(1)-. ðây nói về mạch Xung-Nhâm. Mạch Xung-nhâm khởi từ Bào-trung, theo Phúc ñi lên.. Nó là một cái bể của tinh huyết.
Giờ tinh huyết bất túc, thời Xung-nhâm còn bấu víu vào ñâu nữa.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
§. Mạch ñến như « dũng toàn » (nước suối vọt lên) PHÙ mà CỔ ở trong da… ðó là Thái-dương khí bất túc, tiêu
bản ñều hư. Tới mùa rau Cửu có hoa (rau hẹ, tức mùa Xuân) sẽ chết.
§. Mạch ñến như « ñồi thổ » (ñất lở, trông vẫn có, ñộng ñến thời lở xuống) án vào không ñược. ñó là cơ-khí
bất túc, mặt hiện sắc ñen, tới mùa dây Cát tốt (mùa xuân) sẽ chết.
§. Mạch áp như « huyền ung » ( tức hội áp, một cục thịt bầu xuống giữa cuống họng, tròn mà mềm) án tay
vào tẹt xuống mà lại « phù ñại » ngay. ðó là Du-khí của mười hai kinh bất túc. Tới mùa mước ñóng thành băng
(cuối ðông) sẽ chết.
§. Mạch ñến như Yển ñao (dao ñể ngửa lưỡi) nó là một mạch tượng ñể tay nhẹ thời TIỂU và CẤP, án hơi nặng
thời lại KIÊN, ðẠI và CẤP… ðó là do khí uất nhiệt của 5 Tạng dồn cả vào Thận. bịnh nhân sẽ không thể ngồi lên
ñược. Tới tiết Lập-Xuân sẽ chết.
§. Mạch ñến như Hoàn-hoạt (trơn như viên ñạn tròn) không dính tay án vào không ñược (nó sẽ buột ñi). ðó là
khí của ðại-trường bất túc. Tới mùa Tảo-diệp nảy ra (Hạ) sẽ chết.
