9
CHƯƠNG 49
MẠCH GIẢI THIÊN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Ở THÁI-DƯƠNG mà nói là : « yêu thũng, mông ñau » la vì tháng Giêng, kiến Dần, Dần thuộc Thái-dương.
Tháng Giêng Dương ra ở trên, nhưng Âm vẩn còn thịnh. Dương chưa có thể theo ñúng thứ tự ñể ra. Do ñó sinh ra
chứng Yêu thũng và mông (tức là hai mông) ñau.
(1)
(1)_. Thiên này bàn về chứng bịnh Kỳ-hằng, phàm 60 ngày ñầu. Vì khí của Tam-âm, Tam-dương ñều chủ về 60 ngày làm
ñầu, sáu sáu 360 ngày thành một năm. Âm-dương sáu khí ñều có thịnh suy, mà lại ñều có thể gây bịnh cho kinh mạch, nên
thiên này tiêu lên hai chữ « MẠCH GIẢI » ñể nói rõ mạch giải ñây chuyên về chứng Kỳ-hằng, không giống với bịnh kinh-mạch
thường khác ._. ðầu mỗi ñoạn ñều có 2 chữ « nói là » chính vì những bịnh trạng ñó do một « CỔ KINH » phát sinh ra, mà ñây
Kỳ-Bá chỉ giải cho rõ thêm. Thái-dương với các kinh khác ñều chủ về khí, mà khí ñó sinh ra ở trong « thuỷ » tại Bàng-quang.
Cho nên lấy khí Thái-dương làm ñầu năm. Tháng Giêng, Dương-khí tuy sinh xuất ở trên, mà cái khí âm hàn còn thịnh ở dưới,
Dương-khí chưa thể theo thứ tự mà tiết ra ñược, nên mới sinh ra các chứng bịnh ở trên.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Bịnh THIÊN-HƯ mà bí (ñi lệch) do tháng Giêng Dương-khí ñã giải-ñống, ðịa-khí tiết ra ñược rồi. Vậy mà « nói
là » THIÊN-HƯ là vì khí mùa ðông rét, khí bất túc nên sinh chứng như vậy.
¥. Nói là : « cổ cứng, ñau rút xuống lưng… » là vì khí của Thái-dương dẫn lên quá mạnh, rồi nghẽn lại ở ñó.
¥. Nói là : « nếu quá lắm sẽ phát cuồng, phát ñiên… » ðó là vì Dương-khí bốc lên cả ở trên, mà Âm-khí ñành
trơ trọi ở dưới. Dưới hư trên thực nên mới sinh ra CUỒNG và ðIÊN như vậy.
¥. Nói là : « mạch PHÙ sẽ phát ðIẾC… » ñều chỉ về bịnh phát sinh tại khí.
¥. Nói là : « Dương-khí vào trong sẽ thành ẤM… » ðó là nói Dương-khí ñã suy, mà Âm cũng hư nên mới thành
ra chứng trạng như vậy.
Phàm những chứng bị « nội ñoạt » mà Quyết, gây nên ẤM và PHI (tứ chi rã rời) ñều bởi Thận hư._. khí của
Thiếu-âm Thận không dẫn ñến, cũng gây nên chứng Quyết.
¥. Nói là : ở Thiếu-dương « tâm, hiếp thống… » ñó là Biểu của Tâm. Tới tháng 9, Dương-khí hết mà Âm-khí
thịnh, nên phát sinh chứng TÂM, HIẾP THỐNG.
¥. Nói là : « không thể nào dở mình… » là vì Âm-khí chủ về Tàng vật. Vật ñã tàng thời không thể ñộng ñược,
nên mới không thể dở mình.
¥. Nói là : « quá lắm thời chỉ muốn chạy nhảy… » là vì về tháng 9 muôn vật ñều hư, cỏ cây rụng héo, thời khí
của con người cũng lánh Dương mà tới Âm. Duy cái khí của Thiếu-dương ñương thịnh, dù có lọt vào ở bên dưới,
nhưng vẫn có ý muốn bốc mạnh trở lên, mên mới thành chứng trạng như vậy.
¥. Nói là : ở Dương-minh mà « rờn rợn, run rét… » bởi vì Dương-minh thuộc Ngọ. Tháng 5, là tháng một Âm ở
trong thịnh Dương, Dương ñương thịnh mà Âm xen vào, nên mới thành chứng rờn rợn, run rét.
¥. Nói là : « bọng chân thũng, không tự co lại ñược » ñó là vì tháng 5, một Âm phát sinh ở trong thịnh
Dương ; mà Dương cũng bắt ñầu suy từ ñó. Nhưng bởi môt Âm mới sinh, cùng Dương xung ñột, gây thành chứng
hậu như vậy.
¥. Nói là : « thượng suyễn mà thành THUỶ THŨNG… » ðó là vì Âm-khí ñã hạ giáng mà lại dẫn lên, lên thời
cùng với tà khí ký túc ở khoảng Tạng-phủ ; vì vậy gây nên Thuỷ-thũng.
¥. Nói là : « Hung thống và thiểu khí… » là vì thuỷ-khí ký túc ở Tạng, Phủ. Thuỷ thuộc Âm-khí, Âm-khí xen vào
trong nên mới thành Hung thống và thiểu khí.
¥. Nói là : « quá lắm thời QUYẾT, ghét người với lửa, nghe tiếng « gỗ » (mộc) thời rùng mình mà sợ… » là vì
Âm Dương cùng xung ñột nhau. Thuỷ với Hoả cùng ghét nên mới rùng mình mà sợ.
¥. Nói là : « muốn ñóng kín cửa mà ở một mình… » là vi Âm Dương cùng xung ñột lẫn nhau. Dương ñã hết
mà Âm lại thịnh, nên mới muốn ñóng cửa mà ở một mình.
¥. Nói là : « bịnh ñến thời muốn lên cao mà hát, cởi bỏ áo mà chạy… » ñó là vì Âm Dương lại tranh dành
nhau, rồi dồn cả ra Dương phận ở bên ngoài, nên mới gây thành chứng trạng như vậy.
¥. Nói là : « ký túc ở tôn-lạc, thời sinh ra nhức ñầu, tỵ nục và phúc thũng… » vì khí của Dương-minh dồn lên
trên. Trên tức là tôn lạc của Thái-âm. Nên mới gây thành các chứng trạng như vậy.
