16
Tấm thân của con người cũng ứng theo như vậy.
(1)
(1)_. Từ gà gáy ñến sáng sớm Dương khí mới phát triển, ứng với cái khí Xuân sinh, cho nên thuộc về Dương ở trong Âm ; Từ
sáng sớm ñến ñúng trưa, Dương khí ñương lúc thịnh, ứng với cái khí Trưởng-hạ, cho nên thuộc về Dương ở trong Dương ;
từ ñúng trưa ñến hoàng-hôn, Dương khí mới bắt ñầu suy, ứng với cái khí mùa Thu, cho nên thuộc về Âm ở trong Dương ; từ
chập tối ñến gà gáy, Dương khí thu về bên trong ứng với mùa ðông, cho nên thuộc về Âm ở trong Âm.
- Cho nên nói rằng : trong một ngày cũng có 4 mùa, mà cái khí Âm Dương ở con người “xuất nhập” trong một ngày cũng có
4 mùa. Vì thế nên mạch pháp của bình nhân cũng ứng theo vậy.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Nói về Âm Dương thuộc con người thời : ngoài là Dương, trong là Âm ; nói riêng về tấm thân con người thời :
sau lưng là Dương, trước bụng là Âm. Nói về Âm Dương Tạng-phủ trong con người thời Tạng là Âm, Phủ là Dương.
Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận là 5 Tạng ñều thuộc Âm
(1)
.
ðởm, Vị, ðại-trường, Tiểu-trường, Bàng-quang, Tam-tiêu là 6 Phủ ñều thuộc Dương.
(2)
(1)_. Thiên này bắt ñầu nói ñến ñường lối của kinh-mạch. Kinh mạch bên trong liền với Tạng-phủ, bên ngoài chằng khắp thân
hình. _. Âm Dương ra vào, trong ngoài tuần hoàn. Vì thế nên bao tác dụng “ sinh, trưởng, thâu, tàng” ñều ứng theo với
mạch pháp của con người.
-. Trong thân con người, ðỐC-MẠCH dẫn lên lưng,cai quản toàn thể khí Dương. Trong thân hình, NHÂM-MẠCH vòng lên
bụng cai quản toàn thể khí Âm ... nên mới nói : “
lưng là Dương, bụng là Âm.....”
(2)_. Kinh mạch sinh ra bởi 5 Hành thuộc ðất, ứng với 6 khí thuộc Trời ..... cho nên phàm nói về kinh-mạch trước phối hợp với 5
tạng, 5 hành, rồi sau mới bàn tới 6 phủ.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Sở dĩ muốn biết Âm ở trong Âm, Dương ở trong Dương là vì : mùa ðông bịnh tại Âm, mùa Hạ bịnh tại Dương,
mùa Xuân bịnh tại Âm, mùa Thu bịnh tại Dương.... Biết ñược bịnh tại ñâu, có thể dùng CHÂM-THẠCH ñể diều trị.
(1)
(1)_. ðông bịnh tại Thận ; Thận là Âm ở trong Âm, nên nói “
ðông bịnh tại Âm”
; ðông bịnh tại Thận ; Thận là Âm ở trong Âm,
nên nói “
ðông bịnh tại Âm”
; Hạ bịnh tại Tâm ; Tâm là Dương ở trong Dương, nên nói “Hạ
bịnh tại Dương”
; Xuân bịnh tại
Can ; Can là Dương ở trong Âm, nên nói “
Xuân bịnh tại Âm”
; Thu bịnh tại Phế ; Phế là Âm ở trong Dương, nên nói “
Thu
bịnh tại Dương”. Châm-thạch là thứ dùng ñể chữa bịnh tại kinh-mạch. Biết ñược Âm trong Âm, Dương trong Dương, thế nào
rồi, mới nhằm vào kinh-du của 5 Tạng, dùng châm thạch ñể ñiều trị.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Cho nên lưng thuộc Dương, mà Dương ở trong Dương, tức là TÂM, nếu Âm ở trong Dương tức là PHẾ. Phúc
(bụng) thuộc Âm, mà Âm ở trong Âm, tức là THẬN, nếu Dương ở trong Âm lại là CAN. Phúc thuộc Âm, nếu Chí-Âm
ở trong Âm lại là TỲ.
(1)
ðó ñều là sự du-ứng của Âm-Dương, Biểu-lý, Nội-ngoại, Tạng-Phủ vậy.
(1)_. VƯƠNG THỊ nói : TÂM thuộc về Dương-tạng, bộ vị nó thuộc về thượng-tiêu ; Dương ở vào ñịa vị của Dương, nên nói là
“
Dương ở trong Dương”
; PHẾ thuộc về Âm-tạng, bộ vị nó ở vào Thượng-tiêu ; Âm ở vào ñịa vị Dương, nên nói là “
Âm ở
trong Dương”.
THẬN thuộc Âm tạng, bộ vị nó ở vào Hạ-tiêu, Âm ở vào ñịa vị Âm, nên nói là “
Âm ở trong Âm”
. CAN thuộc
vào Dương-tạng, bộ vị nó ở vào Hạ-tiêu, Dương ở vào ñịa vị Âm, nên nói là
“ Dương ở trong Âm”.
TỲ thuộc vào Âm-tạng, bộ
vị nó ở vào Trung-tiêu, Thái-âm ở vào ñịa vị Âm, là
“Chí-âm ở trong Âm”.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
-
Năm Tạng ứng với 4 mùa, vậy có sự thâu-thụ (tiếp nhận, liên lạc) gì không ?
(1)
Kỳ-Bá thưa :
-
Có. ðông phương sắc XANH, thông vào Can, khai khiếu lên mắt, tàng tinh ở CAN
(2)
: phát ra bịnh KINH SỢ
(3)
.
Về vị là CHUA, thuộc về loài thảo mộc
(4)
. thuộc về lục-súc là GÀ
(5)
; thuộc về ngũ-cốc là LÚA MẠCH
(6)
; thuộc về 4
mùa trên ứng với TUẾ-TINH
(7)
; xuân-khí thuộc về bộ phận ðẦU
(8)
; về âm (thanh) là tiếng GIÁC
(9)
; thuộc về số
là số 8
(10)
; thuộc về mùi (hơi ngửi thấy) là SÚ (mùi hôi)
(11)
_. Do ñó biết là thường phát sinh bịnh ở GÂN (Can chủ
gân)
(12)
.