14
(1). Ở ñây lại nói về sự trên, dưới, tả, hữu của 6 khí. Tư-thiên ở trên, Tại-toàn ở dưới, muôn vật hoá sinh ở khoảng giữa,
nên mới nói là “
trên dưới của muôn vật” .
Tả hữu tức là “gián khí”, gián khí ñể ”kỷ-bộ” (ghi từng bộ), nên là ñường lối của âm
dương. TỪ-CHẤN-CÔNG nói : “
NGŨ với LỤC cùng hợp lại mới thành một năm”.
Nên ở trong thiên NGŨ-VẬN lại bàn cả LỤC-
KHÍ.
(2). ðây nói về TƯ-THIÊN, TẠI-TOÀN ở dưới – Như năm TÝ-NGỌ, Thiếu-âm ở trên thời Dương-minh ở dưới. Năm SỮU-VỊ
Thái-âm ở trên thời Thái-dương ở dưới. Năm DẦN-THÂN Thiếu-dương ở trên thời Quyết-âm ở dưới. Năm MÃO-DẬU Dương-
minh ở trên thời Thiếu-âm ở dưới. Năm THÌN-TUẤT Thái-dương ở trên thời Thái-âm ở dưới. Năm TỴ-HỢI Quyết-âm ở trên thời
Thiếu-dương ở dưới. ðó là sự trên dưới của tam âm, tam dương.
(3). ðây nói về sự phân biệt tả hữu. ðông là tả, Tây là hữu. Như thấy Quyết-âm ở trên, thời Thiếu-âm ở bên tả, Thái-
dương ở bên hữu. Thấy Thiếu-âm ở trên, thời Thái-âm ở bên tả, Quyết-âm ở bên hữu ; thấy Thái-âm ở trên, thời Thiếu-dương
ở bên tả, Thiếu-âm ở bên hữu. Thấy Thiếu-dương ở trên, thời Dương-minh ở bên tả, Thái-âm ở bên hữu. Thấy Dương-minh ở
trên, thời Thái-dương ở bên tả, Thiếu-dương ở bên hữu. Thấy Thái-dương ở trên, thời Quyết-âm ở bên tả, Dương-minh ở bên
hữu. – Sở dỉ có sự nhận xét như trên ñây vì : ñể ðỒ-TƯỢNG ngoảnh mặt về phương Nam còn mình thì hướng về phương Bắc
ñể xem. Do ñó ñể nhận trên dưới và tả hữu. Cũng vì thế. Nên trên mới nói ðông là tả, Tây là hữu….
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Thế nào là dưới ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Quyết-âm ở trên thời Thiếu-dương ở dưới. tả là Dương-minh, hữu là Thái-âm ; Thiếu-âm ở trên thời Dương-
minh ở dưới, tả là Thái-dương, hữu là Thiếu-dương ; Thái-âm ở trên, thời Thái-dương ở dưới, tả là Quyết-âm, hữu
là Dương-minh ; Thiếu-dương ở trên thời Quyết-âm ở dưới, tả là Thiếu-âm hữu là Thiếu-dương ; Dương-minh ở
trên thời Thiếu-âm, tả là Thái-âm, hữu là Quyết-âm ; Thái-dương ở trên thời Thái-âm ở dưới, tả là Thiếu-dương,
hữu là Thiếu-âm…. ðó tức là cái ngoảnh mặt về phương Nam ñể ấn ñịnh bộ vị, còn sự nhận thấy là do người
hướng về Bắc ñể xem vậy.
(1)
Trên dưới cùng gặp, hàn thử cùng lâm (tới). Khí tương ñắc thời HOÀ, không tương ñắc thời BỊNH
(2)
Hoàng-ðế hỏi :
--. Khí không tương ñắc mà bịnh là thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. ðó là vì lấy dưới ñể lâm lên trên, không ñúng với ñịa-vị nên sinh bịnh.
(3)
--. ðộng tỉnh như thế nào ?
--. Ở trên thời hữu hành (ñi vòng sang bên hữu) ; ở dưới thời tả hành…. Tả hữu ñi hết một “chu”, còn dư thời
lại HỘI.
(4)
(1). ðây nói về phân biệt tả hữu ở dưới. Như năm TỴ-HỢI thời Quyết-âm ở trên thời Thiếu-dương ở dưới, mà Dương-minh
thời ở tả của Thiếu-dương, Thái-âm thời ở hữu của Thiếu-dương.
KIM-TÂY-MINH nói :”
phàm tả hay hữu của trên với dưới, ñều lấy ðông làm tả, Tây làm hữu” .
Cho nên “diện Nam, diện
Bắc” ñể xem. Nếu chỉ “Nam diện” ñể xem, như khí ở dưới mà “tả hành” thời khí ở trên sẽ “hữu chuyển”… cho nên dưới ñây có
nói : “
ở trên thời hữu hành, ở dưới thời tả hành”
(2). “tương lâm” là nói về 6 khí ñưa tới (ñi ñến, xen lên, xen vào). ðây tổng kết tiết trên, nói về cái khí Tư-thiên, Tại-toàn,
thời trên dưới cùng gặp nhau. Mà cái khí của tả hữu “gián khí” thời do 4 mùa ñể “gia lâm”. Như cái khí của Thái-dương Hàn-
thuỷ, “gia lâm” về nữa năm trước, thời cái khí Thử-nhiệt của Thiếu-âm, Thiếu-dương sẽ “gia lâm” về giữa năm sau, chỉ nói 2 khí
Hàn Thử, mà tấ cả 6 khí ñều có thể suy ra biết ñược.
(3). ðây nói về 6 khí gia lâm, cùng với 6 khí chủ về mùa, có khí tương ñắc và có khí không tương ñắc. Tương ñắc như sau:
cái khí của Thiếu-âm Quân-hoả với cái khí của Thiếu-dương Tướng hoả cùng hợp, ñó là quân-thần tương ñắc, vì quân-vị ở trên
mà thần-vị ở dưới. Vậy quân-hoả gia lâm lên trên tướng-hoả là ñúng ; nếu tướng-hoả gia lâm lên trên quân-hoả : thế là
Dương-khí xụt xuống. “Thượng” không giữ ñược ñúng ñịa vị nữa. Sự thuận nghịch của 6 khí sinh ra bịnh hay không sinh ra
bịnh, cũng theo một tỉ lệ như vậy.
(4). ðộng tĩnh là cái ðạo của Trời ñất, ở trên thời tư thiên, ở dưới thời nhiễu-ñịa. Như năm TÝ : Thiếu-âm ở trên, thời
Dương-minh ở dưới. Chu thiên 365 ngày, thời ở phần trên hữu hành từ Thái-âm, mà dưới thời tả hành từ Thái-dương. Trên
dưới tả hữu vừa chu 6 năm tư thiên, còn thừa NGỌ, VỊ (MÙI), THÂN, DẬU, TUẤT,HỢI 6 năm nữa, lại “hoàn chuyển” mà “phục
hội”. Tiết trên nói về diện Nam, diện Bắc…. ñều lấy tả ở ðông mà hữu ở Tây. ðây lấy ðỒ-TƯỢNG không chia Nam-Bắc ñể xem,
thời ở dưới ñều tả hành, mà ở trên ñều hữu hành.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Tôi nghe Qủi-Du-Khu nói : “ Ứng với ñất thời tĩnh” ; giờ Phu-tử lại nói : “ở dưới thời tả hành..” vậy thế là
nghĩa sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
